ԽԾԲ-ն՝մշակույթի ոլորտում

 Պարբերաբար տեղեկանում ենք ,,դրսից,, ներմուծվող գրականության նորանոր թարգմանությունների մասին․արեվմտյան բարքեր քարոզող ու անկումային տրամադրությունների մղող գրողների ստեղծագործություններ են թարգմանում․բարոյականության չափանիշներն արհամարհող,քաղաքակրթության սահմաններն անցնող ու անպարկեշտ բառապաշարով գրողների ստեղծագործություններ․այսպես կոչված՝,,սյուրռեալիստական ստեղծագործություն,,․ինչու՞,որ հասարակությանն ավելի հուսալքե՞ն կամ ավելի անկիրթ դարձնեն․չէ՞ որ հուսալքված մարդն ամեն ինչի ընդունակ է, անգամ՝ինքնասպանության։Արվեստը՝կինոն, գրականությունը կոչված պետք է լինեն կրթել մարդուն,դաստիարակել մարդասիրության ոգով,հայրենասիրություն սերմանել,սեր՝գեղեցիկի, բարու նկատմամբ։Մի՞թե պետք է նման գրողներին անպայման թարգմանել/այդ աշխատանքի համար գումարներ ծախսելով եվ գործընթացում ներգրավել նաեւ հովանավորների․օլիգարխիկ խավերի/միայն նրա համար,որ նախորդ հասարակարգում այդօրինակ գրականությունն արգելված է եղել,թեպետ՝բացառություններ եղել են։Իսկ գրողներ կան, որոնց ստեղծագործությունները/այդ թվում՝տաղաչափական բոլոր նորմերը պահպանող բանաստեղծություններ/տարիներով մնում են գզրոցներում, որովհետեվ չունեն հովանավոր,չունեն անգամ տպագրվելու հնարավորություն,որովհետեվ հիմա բանաստեղծություն տպագրելն էլ է ԽԾԲ-ով կամ հատուկ արտոնյալ կարգով։Առավել ,,երջանիկները,, կարող են իրենց ֆեյսբուքյան էջերում կամ բլոգներում տեղադրել։Իսկ վերջերս պարզվեց, որ ստեղծագործական միություններից մեկի հայտարարած մրցույթին մասնակցելու համար չգրված պայման է այն, որ մրցույթին ներկայացվող ստեղծագործությունն անպայման տպագրված լինի որեվէ թերթում։Մի՞թե գրածի բովանդակության հետ կապ ունի այն,թե քանի մարդ է այն կարդացել՝մինչեւ մրցույթի ներկայացնելը։Այսինքն մերօրյա հասարակությունում ,,գրող,, հորջորջվելու համար պարտադիր չէ, մարդն ունենա ձիրք, տաղանդ,պարտադիրը՝լինի իշխող որեվէ ,,կլանի,,կցված կամ իշխանական կառույցի հովանավորություն ունենա։Եթե գրողների միության թերթը կոչվում է պաշտոնաթերթ,ուրեմն դա նշանակում է, որ այնտեղ կարող են տպագրվել միայն անդամները,իսկ Գրողների միության անդամ դառնալու համար պետք է տպագրված գիրք ունենաս։Իսկ ինչպե՞ս ունենաս, եթե միջոցներ չունես գիրք տպելու։Եվ ստացվում է՝հա՞վն է ձվից, թե ձուն՝հավից, երեվի ոչ մեկը, ոչ մյուսը,այլ պատճառը շուկայական հարաբերություններն են եվ կապիտալիստական հասարակարգը,որտեղ կարող է անգամ հուսահատ ստեղծագործողը սեփական ստեղծագործությունը վաճառի ուրիշի՝ինքն իրեն զրկելով հեղինակային իրավունքից․հանուն մի կտոր հացի։Ասվածի մի ապացույց է այն, որ մի օր մեկը տեղական մամուլում կարդացել էր հայտարարություն,եվ ապշել․,,Գրված էր՝վաճառում եմ բանաստեղծություններս, պատկերացնում ե՞ս էս ուր ենք հասել,,-դառնացել էր իմ զրուցակիցը։Սա նշանակում է հոգին վաճառել սատանային։Դրամաշնորհային ծրագրերով տպագրվող թերթերն էլ են կլանային-ընտանեկան․երբեվէ չենք հանդիպել հայտարարության՝գրողներ կամ ստեղծագործողներ հրավիրելու կամ դրամաշնորհային մրցույթներ հայտարարելու՝մշակույթի ոլորտում։Հովանավոր ունեցար՝կտպվես էլ, մրցույթի էլ կմասնակցես,դեռ կարող է մրցանակ էլ ,,շահես,,․ չունեցար՝դու ես ու քո լավագույն դեպքում ազատ,անկախ ,,անտեր,, բլոգը։

,,Զատո,, հիմա ով՝ինչ ուզի՝կտպի-հպարտանում է մի մտավորական՝անկախության հանգամանքով եվ գրաքննության վերացումով, ու դժգոհում, որ սովետական տարիներին գիրք տպելու համար Մոսկվայի թույլտվություն էր պետք։Իսկ հիմա՞ ինչ է պետք․ընդամենը գործարք՝սատանայի հետ կամ հզոր կապեր,որոնք եվս դեր էին խաղում սովետական հասարակարգում,որ մերժվեց հենց այդ պատճառով։Անգամ ցանկացած անգրագետ քերթվածք կարող է շքեղ կազմով գրքի վերածվել՝շնորհիվ կապերի եվ ֆինանսների։Բարոյական արժեքները գլխիվայր շրջվել են՝ի վնաս քաղաքակիրթ հասարակության։Ու բարոյական արժեքների մի վերացում էլ այն է, որ այսօր աշակերտին խառնում են քաղաքականությանն ու ձեռքը դրոշակ տալով փողոց հանում՝որ մանկավարժ փոխի,դպրոցի տնօրեն փոխի,մինչդեռ երեխան սահմանադրորեն ձայնազուրկ է,եվ եթե դատարաններում որեվէ երեխայի պետք է հարցաքննեն, ապա նրա հետ անպայման մանկավարժ է լինում, առանց որի ներկայության դատ չի լինում։Սովետական տարիներին մանկավարժի վարկն այնքան բարձր է եղել, որ աշակերտները պատկերացրել են, որ ուսուցիչը հաց չի ուտում,ուսուցչի սրբի տեղ են դրել, սրբացրել են, իսկ այսօր սերիալներում դիտմամբ ուսուցչի վարկն ավելի են գցում՝ստեղծելով դասերից դուրս ստրիպտիզով փող աշխատող ուսուցչի կերպար, գողական մանկավարժի կերպար։Երկիրն առաջ գնալու փոխարեն ետ է գնում որոշ առումներով,ու դրա մեղավորը միջնակարգ կրթությունը պարտադիր լինելը վերացնելն է․անգրագիտությունը հասել է այնտեղ, որ մեծն Թումանյանի հարազատ ծոռը չգիտեր անգամ, թե ով է եղել իր ապուպապը, եվ ,,Կիսաբաց լուսամուտների,, տաղավարից  ասում էր՝,,մեծ մարդ է եղել,,․անգամ որեվէ ստեղծագործություն չհիշեց Թումանյանի գրվածքներից։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ,ազատ լրագրող,բլոգեր,Վանաձոր