2013թվի դեկտեմբերի 26-ին, 80 տարեկան հասակում մահկանացուն կնքած Գեորգի /ժորա / Հովսեփյանը ՝ վանաձորցի ճանաչված շախմատիստ, երկար տարիներ աշխատել է Կիրովականի քիմմանրաթելերի գործարանում ՝ կադրերի բաժնի պետ / մինչ այդ, երիտասարդ տարիքում Քոլագերանի նավթի բազայի տնօրեն /, 1988թվի դեկտեմբերյան երկրաշարժից հետո ՝ Վանաձորի ,,Դիմաց,, ,,Տարոն,, ,,Առափնյա,, թաղամասերում ԲՇՏ-ի պետ, մի հոբբի էլ ուներ ՝ շախմատից բացի. հանդես էր գալիս գրական ստեղծագործություններով,թղթակցություններով, ունի ֆելիետոններ, ոտանավորներ,անգամ ՝չափածո գրված հուշ-մահախոսական ՝ վաղամեռիկ հարազատի կորստյան առթիվ, բազմիցս հանդես է եկել հանրապետական ու կիրովականյան / վանաձորյան / մամուլում : Տպագրված ու անտիպ նյութերի, թղթակցությունների մի մասն է առայժմ ինձ հաջողվել ի մի բերել, որոնք պարբերաբար կներկայացվեն սույն բլոգում, որպես հարգանքի երախտիք:Ցավոք, հոդվածների մի մասի ամիս-ամսաթիվը չի պահպանվել, կամ ՝տպագրած թերթի անվանումը / քանի որ պարզապես հոդվածի հատվածն է կտրվել /: Հիշեցնենք, որ Գ.Հովսեփյանի հոդվածներից մեկը ՝Մեծ Եղեռնի առնչությամբ, որ տպագրվել էր ,,Լոռու մարզ,, թերթում,պատճենահանման սկզբունքով արտատպված է սույն բլոգի ,,Հիշենք մեր բարեկամներին,, հոդվածում, ապրիլի 24-ին:Իսկ նրա մասին մի հոդված էլ ՝կենսագրականին ու շախմատային գործունեությանը վերաբերվող, տպագրվել է ,,Azat Ankakh,,բլոգի ,,Գեորգի Հովսեփյանը 80 տարեկան է,, հոդվածում ՝2013թվի հունիսի 15-ին:Հարկ է հիշատակել, որ Հովսեփյանի ստեղծագործական ոգին շարունակել է բարձր մնալ անգամ իր նկատմամբ քանիցս կիրառվող հալածանքների ժամանակ / հալածվել է եւ կոմունիստների օրոք, եւ անկախ Հայաստանում ՝ բոլոր ժամանակների սրիկաների ու նրանց կամակատարների կողմից /, եւ քաղաքական դառն ոտանավոր է գրել անգամ ՝Վանաձորի մեկուսարանում, 1989թվին /երբ 1988թվի դեկտեմբերյան երկրաշարժը պարարտ հող էր ստեղծել մերօրյա ,,բերիականների,, համար, ու նրանք իրենց ,,մամլիչ մեքենայի,, տակ էին փորձում գցել անարդարությունների դեմ պայքարող մարդկանց /, անհիմն հալածվեց /իբր ՝,,դիրքի չարաշահման,, շինծու մեղադրանքով / ու մի քանի ամսով մեկուսացվեց, թեպետ նույն դատարանի վճռով արդարացվեց / համարվելով դատվածություն չունեցող /եւ շարունակեց աշխատանքային գործունեությունը, այդ ընթացքում ոչ միայն չդադարեցնելով ապօրինությունների, անարդարությունների դեմ մղվող պայքարը, այլեւ ՝շախմատային ու հասարակական-ստեղծագործական գործունեությունը:Ստորեւ պարբերաբար կներկայացնենք նաեւ այդ հալածանքների արդյունքում ծնված նամակներն ու թղթակցությունները:Նշենք, որ Գ.Հովսեփյանը կիովականյան ,,Կայծ,,թերթի երկարամյա գլխավոր խմբագիր, ճանաչված շախմատիստ Արծրուն Սարգսյանի շախմատային ընկերն էր, նրա խմբագրած թերթի մշտական ընթերցողն ու հասարակական կարգով թղթակիցը:Եվ երբ 90-ականներին ակնհայտ դիտավորությամբ ու ապօրինի ազատվեց ԲՇՏ-ի պետի պաշտոնից ՝,,Տարոն,, թաղամասում / թերեւս, ի պատասխան այնտեղ նորակառույց շենքերի հետ կապված շինարարական չարաշահումների մասին տեղական իշխանություններին, իրավապահներին ու,,վերեւներին,, ահազանգելու պատճառով /, ու ստիպված էր վերականգնվելու համար պարբերաբար հայտնվել դատարանների դռներին, կես-լուրջ-,կես-կատակ ասում էր.,,Ախր էն Արծրունն ինձ հրավիրում էր խմբագրությունում աշխատելու, թե ինչի՞ չգնացի է~...,,: Հովսեփյանի ստեղծագործական գործունեությունը թերեւս պայմանավորված էր նրանով, որ 1 տարի ուսանել էր Երեւանի պետական համալսարանի ժուռնալիստիկայի բաժնում /ստացիոնար /, սակայն ընտանեկան հանգամանքներից ելնելով ՝ ստիպված էր եղել հետագայում գործերը տեղափոխել տնտեսագիտականի հեռակա բաժին: Ահավասիկ, նրա գրական-ստեղծագործական ժառանգությունը, որի մի մասը համեստորեն տեղ են զբաղեցրել վերջինիս ,,Գրական աշխարհ,, վերնագրած թղթպանակում: ԱՂԵՐՍԱԳԻՐ
,,Այ ,,Խաթաբալա,,
Քանի՞ անգամ քեզ ասին՝
Մի գրի դու ծառ կտրելու մասին:
Որ օրը բան ես գրում ծառից,
Մյուս օրը զրկվում ենք մի ողջ անտառից:
Գրիր, որ էլ ծառ կտրողներ չկան,
Ու նրանց դեմ էլ գրողներ չկան,
Էլ շիվ չի ձգվում ասֆալտի տակից,
Ծառ չի պակասել մեր ոչ մի բակից:
Հենց որ գրում ես ՝հիշում են ծառին,
Ու վայ են տալիս կանաչ անտառին :
Հլա մի տարի դու ձայն մի հանի,
Տեսնենք ծառի դեմ էլ ով ինչ կանի: Գ.Հովսեփյան, քիմմանրաթելագործ. ,,Կայծ,,թերթ,1986թ. ապրիլի 1,, ,,Խաթաբալա,,երգիծական թերթիկ, թիվ 2 /180/:
....Փաստորեն, սույն ոտանավորից պարզ է դառնում, որ անտառները հատվելիս են եղել ոչ միայն 90-ականներից սկսած, մթի ու ցրտի տարիներին,այլեւ ՝ սովետական ժամանակաշրջանում, ինչն անգամ պաշտոնական թերթում են խոստովանել: Ներկայացնենք մի անտիպ գրվածք, որ գրվել է մինչերկրաշարժյան տարիներին ու վերնագրվել ՝,,ԿԻՐՈՎԱԿԱՆՅԱՆ ԴԱՐԻ ԿԱՌՈՒՅՑ,,: Հոդվածագիրը գրում է.,,Դարի կառույց պատվավոր կոչումը շնորհվել է .,,Խաթաբալայի,, կողմից՝ Ժդանովի մոտ կառուցվող կամրջին:Նշվել է, որ առկա են մի շարք նախադրյալներ, որոնց շնորհիվ կամուրջը իր կոչմամբ կարող է դուրս գալ քաղաքային շրջանակներից,,: Նույն թղթի վրա ՝ նոր պարբերությամբ ձեռագրով գրված է.,,Հայտնվում է խմելու ջրի բոլոր սիրահարներին, որ ձմեռային սեզոնն սկսվելուն պես սկսել են գործել քաղաքի խմելու ջրի ցայտաղբյուրները,,: Մի գրությամբ էլ, որ մյուսների շարքում տեղ է գտել ,,ԽԱԹԱԲԱԼԱՅԻ ՏԵՂԵԿԱՏՈՒ ԲՅՈՒՐՈ,, ձեռագիր շարքում / երեւի նախատեսել է տպագրության հանձնել, բայց ժամանակ չի գտել / , հայտնում է.,, Եղանակի բյուրոյից հայտնում են, որ Մարքսի եւ նրան կից այլ փողոցների վերակառուցումը եւ բարեկարգումը կավարտվի նույնիսկ մեր սերնդի օրոք,,:Ինչպես տեսնում ենք, խորհրդային տարիներին էլ հիմնախնդիրների պակաս չի եղել,ինչը վկայում է նաեւ ,,ՀՈԳՍ,, վերնագրված փոքրիկ գրվածքը.,,Այդ օրը դժվար է մոռանալ; Իսկական տոնական տրամադրություն էր տիրում այդ օրը բարեկարգման եւ վերանորոգման աշխատանքներով զբաղվողների մոտ. չէ՞ որ վերջապես տեղացել էր առաջին ձյունը, որն իր հետ պայծառ հեռանկարներով լի անգործության անուրջներ էր բերում: Ո՞վ չգիտե, որ ձյունն սպիտակեցնում է ամեն ինչ, այդ թվում նաեւ փողոցներով մեկ տարածվող...կեղտը:Ձյունն է, որ հարթեցնում եւ մի ընդհանուր հարթության է բերում բոլոր խորդուբորդ տեղերը / այսինքն ՝ անթիվ քանդված ու կիսաքանդ փողոցները /, ապակեպատ է դարձնում մայթերը ՝ իդեալական պայմաններ ստեղծելով ՊԱՊ համալիրի գծով նախատեսվող չմշկասահքի միջոցառումների անցկացման համար ՝անկախ սեռից եւ տարիքից ու ցանկությունից: Առաջին ձյան տեղալուն նվիրված հանդիսավոր ժողովում բոլոր մասնակիցները մեծ ոգեւորությամբ պարտավորվեցին անվերապահորեն մտնել արջի քուն...մինչեւ եկող տարվա ապրիլ,,:...Դատելով նրանից, որ հոդվածում վկայակոչվել է ՊԱՊ համալիրի մասին, ենթադրվում է, թե այն գրվել է խորհրդային տարիներին:
Եւս մեկ երգիծական ոտանավոր ՝,,ՇԻՆԱՐԱՐՆԵՐԻ ՀԻՄՆԸ,, որ անտիպ էլ մնացել է / հավանաբար /, որի ձեռագիր տարբերակն է մեր մոտ.,,
Քանդենք բոլոր փողոցները,
Պաշարենք բոլոր տները,
Թող մարդիկ ինչքան էլ ջանան,
Դես-դեն ընկնելով խեղճանան,
Տեղ չգտնեն անց կենալու,
Տներից գործի գնալու,
Մայթերից չթողնենք հետքեր
/Ախր մայթը ում էլ պե՞տք էր/։ Մի տեղ քանդենք, մի տեղ սարքենք,
Աչքի տեղը ունքին զարկենք,
Փողոցը / սատանան տանի /
Առանց ասֆալտ կարկատանի
Ոչ մի բանի էլ նման չէ:
Ինչքան էլ որ հավար կանչեն,
Կքանդենք եւ աչք չենք թարթի,
Կտրորենք լորի, բարդի,
Գոհ են բոլորը մեր գործից,
Դա էլ վաղուց գիտենք փորձից,,:
25.09.1974թ.
Նույն ժամանակահատվածում նաեւ գրել է
,,ԲԱՐԵԿԱՐԳՄԱՆ ԱՇԽԱՏՈՂՆԵՐԻ ՀԻՄՆԸ,,՝ժողովրդական երգի մոտիվներով
Անձրեւը լավ պատճառ է,
Կարող ես ազատ ճառել,
Թե ջուրն է ասֆալտ քանդում,
Ինչքան քար, հող կա հանդում՝
Լցնում է փողոցները,
Ու բոլոր բողոքները
Մեզ չեն ազդում:
Արեւ ես ամպի տակին,
Դուրս մի գա ժամանակին,
Թող միշտ տեղ լինի ճառի,
Թե չէ առանց պատճառի
Ինչքան էլ արդարանում
Ու անմեղ ենք ձեւանում ՝
Մեզ չեն հավատում: Սովետական տարիների գերծանրաբեռնված ավտոբուսների անբարեհույս վիճակին նվիրված մի ոտանավոր / որ, թերեւս, գրվել է 1965-70թթ.ժամանակահատվածում, երբ Հովսեփյանի ընտանիքը բնակվում էր Կիրովականի ծայրամասային ,,Կոնգո,, թաղամասում ՝քիմմանրաթելի գործարանի հարեւանությամբ / վերնագրվել է ՝ ,,ԱՎՏՈԲՈՒՍԱՅԻՆ ՊԱՐԿԻՆ, ԲԱՐԵԿԱՐԳՄԱՆ ԳՐԱՍԵՆՅԱԿԻ ՂԵԿԱՎԱՐՆԵՐԻՆ,,
Ձեզ ինչ, թե օձագալար
Գնում է ավտոբուսը,
Ուղեւորը միալար
Ջարդում է ոտն ու ուսը,
Երբ միշտ ձյուն, անձրեւ տեղա
/ Տեր Աստված ՝մենք քեզ մեղա /,
Միշտ տեղ կլինի ճառի,
Թե չէ առանց պատճառի
Ինչքան էլ արդարանում
Ու անմեղ եք ձեւանում,
Գործ չեք անում:
,,Բեզռազմերնի,, 8 համարը
Թե ձմեռը, թե ամառը
Ճրագով միշտ չես գտնի,
Թե գտնես ՝ ներս չես մտնի
Թե մտար ՝տղամարդ ես,
Ուսով պետք է՝տեղ կհարթես,
Կամ կկախվես պատուհանից,
Կամ կզրկվես ոտնամանից,
Միշտ թաղված ցեխում-ջրում,
Ութ համարն է ՝,,ութ,, է գրում:
Ոնց չեք կարմրում....
ԳեորգիՀովսեփյանի գրական ժառանգության մեջ քաղաքական դառն հումոր էլ կա. դա 1990թվի փետրվարին գրված ոտանավորն է ՝Վանաձորի թիվ 3 մեկուսարանում: Այն ուղղված է եղել ,,Ոզնու,, խմբագրություն / երեւի թե ,,քսիֆի,, կարգով, ուր կից նամակում հիշեցրել է, որ 1989թվին ,,Մարդ եւ օրենքը,, անդրադարձել է քիմմանրաթելի գործարանում ,,խոշոր գայլերի,, կողմից տեղի ունեցած հափշտակություններին, բայց իրավապահները նրանցով զբաղվելու փոխարեն ՝իրեն են բռնել /:
,,Նստել եմ ահա ու միտք եմ անում,
Թե ինչու եմ ես մեկուսարանում,
Ոչ թալանել եմ, եւ ոչ գողացել,
Ոչ ուրիշի պես ոսկում լողացել:
Գրել եմ թերթում, կանգնել եմ հերթում,
Բայց չեմ իմացել ինչպես են ,,քերթում,,:
Մեղքս սոսկ այն էր, որ պետիս ասի ՝
Ինչեր չեն ասում մեղքերիդ մասին,
Որ թալանել ես դու գործարանը,
Նա էլ թե ՝կգնաս մեկուսարանը,,:
Նույն նամակում, որ կամ ուղարկածի պատճեն է, կամ ,,քսիֆը,, / եթե մեկուսարանից չեն ուղարկել /,նաեւ դիմելով գլխավոր Ոզնուն ՝գրում է.,, Հարգելի գլխավոր Ոզնի,այսօր փետրվարի 24-ն է, իմ ձեռքին է Ձեր հանդեսի 24-րդ համարը, որի մի հոդվածի առթիվ ուզում եմ գրել 24համարի խցից /կյանքում չեմ էլ երազել ,,24,, ունենալ /, որտեղից իմ մեկուսացված ողջույնը
Ամենայն Հայոց Ծիծաղի արքային,
Իր գահին բազմած արխային,
Տխրում է, երբ հայը նեղում է հային,
Երանի արդարության ղեկը Ձեզ տային,,:
Նամակի վերջում գրված է ՝,,Ձեր ինքնակամ թղթակիցներից,,:
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
