Ամանորյա խոհեր

Հերթ, հերթ հերթ....Վանաձորի ,,Լաչինի միջանցքն,, այս օրերին մտնելիս էլ պետք է հերթի ,,պոչից բռնել,, դուրս գալիս էլ. դառել է 60-ականների Լենինի դամբարանի հերթը՝Մոսկվայի Կարմիր հրապարակում.ինչպես ամեն տարի՝վերջին 20 տարում:Անգամ՝անցորդները ներքին կարգով ,,երթեւեկության կանոններ,, են սահմանել, որ ,,վերեւից,, իջնողներն աջով իջնեն, ,,ներքեւից բարձրացողներն աջով բարձրանան, ու պարբերաբար բարձր ձայնով մեկ էլ տեսար՝որեւէ մեկը բղավում է.,,Աջով գնացեք իջնելիս, աջով, որ ներքեւից բարձրացողն էն մի կողքով բարձրանա,,:Մոր հետ քայլող մի երիտասարդ զգուշացրեց մորը, թե ,,մամ, աջով գնա,,.ի պատասխան՝մայրը զայրացած ասաց՝..,,Խի կարող ա՞ շոֆեր եմ, որ պետք ա պարտադիր իմանամ,թե երբ աջով գնամ, երբ ձախով գնամ,,:

,,Բա ասում են ժողովուրդը փող չունի...,,,,չարախնդում են ոմանք.ինչքան էլ չունենան, հայերը Նոր տարվա համար պարտադիր պետք է փող ունենան.ավանդապաշտ ժողովուրդ ենք, բայց՝այդպես էլ չսովորեցին ոմանք, որ հերթի մեջ չի կարելի ծխել կամ վառած սիգարետով անցնել, իրար հրել կամ հերթից առաջ ընկնել վաճառակետում...Մարդիկ շտապում են, իրարանցման մեջ են,աշխատում են ժամանակի ու էժանի, իրենց ունեցած գումարի սահմաններում տեղավորվել, դրա համար էլ նյարդերը տեղի են տալիս ու մեկ էլ տեսար՝սկսում են իրար վիրավորել:,,Էսօր ներել է պետք, բոլորը պետք է բոլորին ներեն,,-ասում է վաճառողներից մեկը:Ի պատասխան՝գնորդն ասում է.հա չներենք՝ինչ տենք անի,,:

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

,,Հաղպատա վանքից թռավ մի թռչուն,,

6.06.2009թ.,,Հրապարակ,, թերթում հոդված էր տպագրվել՝երջանկահիշատակ լրագրող, ծնունդով լոռեցի Գայանե Բաբայանի հեղինակությամբ.,,Սիրուշոյի հարսանիքի առթիվ,,վերնագրով/թերթի նույն համարում իմ մի հոդվածն էլ էր, դրա համար այն պահպանվում է իմ անձնական արխիվներում/:,,Ահա վերջապես լինելու է այն, ինչ քանի տարի է՝խոսում են շոու-բիզնեսով հետաքրքրվող երեխաները.անձամբ երգչուհի եւ երգչուհու եւ դերասանի դուստր Սիրուշոն ամուսնանում է ժողովրդի համար ճակատագիր դարձած Քոչարյանի որդու հետ,,-գրել է հեղինակը:Թերթի ամբողջ էջն զբաղեցնող  ծավալուն հոդվածում, վերլուծելով Քոչարյանի քաղաքական դիմանակարը՝քրեական հարթության վրա, եկել է եզրահանգման.,,Երջանիկ հարսնություն Սիրուշոյին՝Քոչարյանի անաղարտ օջախում.հուսանք, որ արդեն իր ամուսնու եւ սկեսրայրի հետ կապված բոլոր դատավարություններում երգչուհին էլ որպես պաշտպանող կողմ հանդես կգա,,:Փաստորեն, կատարվեց հոդվածագրի գուշակությունը.արդեն Քոչարյանին դատում են, իսկ Սիրուշոն, բնականաբար, նրան պաշտպանողի դերում է/չէ՞ որ մենք հիմա ժողովրդավարական երկրում ենք ապրում, եւ ոչ ոք չի կարող մարդուն ստիպել հրաժարվել իր հարազատից՝քաղաքական իրավիճակից ելնելով.այնպես, ինչպես եղել է 1930-ականների բռնաճնշումների տարիներին/ :Ցավոք, այդ հոդվածից մոտ մեկ տարի անց, Բաբայանն ավտովթարի զոհ դարձավ, մեծ ցավ պատճառելով իր սուր գրչին ծանոթներին, մտերիմներին, գործընկերներին:Ի դեպ, լոռեցի բանաստեղծ Հրաչյա Մաթեոսյանը Բաբայանի մահվան կապացությամբ գրեց հետեւյալ բանաստեղծությունը,որ տպվել է ,,Հրապարակ,, թերթում՝201թվի ապրիլի 10-ի համարում․

Հաղպատավանքից թռավ մի թռչուն,

Հաղպատավանքից պոկվեց մի հնչյուն․․․

Հաղպատասարից նայում ես ծիծղուն,-

Երկինքն ինչպես է վերիվեր թռչում։

Աղջիկ՝պարուրված Լոռու բարբառով,

Հրեշտակներից թեւեր ես առել,

Դու եկար տարով, գնում ես՝դարով,

Արծաթ մամուռից կքամես բառեր։

Կանչեր ես լսում էն խոր անհունից,

Արեւդ խնդաս, կանչում են, արի,

Սերեր կփնջես շարմաղ ու հուրհեր,

Առանց քեզ սերը էլ չի վարարի։

Մենք սարից նայենք, նայենք մենք ձորից, 

Ժպիտդ փնտրենք Լոռու սարերում,

Սարերից էլ վեր բարձրանանք նորից

Ու քեզ որոնենք հին երկինքներում։

Հաղպատավանքին ինչպես մի թռչուն,

Հաղպատավանքին կպավ մի հնչյուն․․․

Կարոտը նորից երկինք բարձրացավ,

Ու սերը դարձավ երկնային մի ցավ։

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

Մինչեւ ե՞րբ պետք է հայրենի արդարադատությունը մնա ճզմված վիճակում, ու Հայաստանի հպարտ քաղաքացին ստորացվի

Երեկ ահազանգ ստացանք Վանաձորի Խորենացի 10/7 հասցեի բնակչուհի, թոշակառու/բարձրագույն մանկավարժական կրթությամբ/Կարինե  Գրիգորյանից, որ դատական ատյանից սպառնալից գրություն է ստացել, որ ,,Վեոլիայի,, կողմից ներկայացված 64հազար դրամի ,,պարտքը,, չմուծելու դեպքում իրենից բռնագանձում կարվի, դատական ծախսերն էլ՝հետը, ջուրն էլ կանջատվի, ու դրա ծախսն էլ կբռնագանձեն․․․եւ այլն, եւ այլն․․․Իսկ ,,պարտքը,, գոյացել է այն բանի հետեւանքով, որ 2016թ․նոյեմբերին ՀՀ նախորդ կառավարությունն ու նրա ձեռքից ջրային տնտեսությունը գնած ,,Վեոլիան,, հանցավոր համաձայնությամբ, առանց հանրային լսումների, ջրի վարձը բարձրացրել են անջրաչափ բաժանորդների համար՝1100դրամ անձաքանակ սակագնից դարձնելով կայուն 5400դրամ/իրականում՝5800 է անգամ դարձել, իսկ 400դրամը կառավարության կողմից սուբսիդավորվում է/։ Ու այս ապօրինի սակագնով՝,,Վեոլիան,, բաժանորդների վրա պարզապես ,,թիվ է նկարում,, ու պահանջում, որ այդ գումարները մուծեն․անկախ նրանից, ջրաչափ կտեղադրեն, թե չեն տեղադրի։

,,Գնացել էինք Ռուսաստան,մինչ ,,Վեոլիայի,, հայտնվելը 1100դրամ անձաքանակ սակագնով էինք մուծում, բայց Ռուսաստանից եկանք, զարմացանք, որ տեսանք, թե ինչ թվեր են հայտնվել մեր հաշվի համարին, մեզ չեն զգուշացրել, որ ջրի վարձը բարձրացել է, ես ինչու՞ պետք է այդ գումարները վճարեմ, ամիսներ առաջ էլ ջրաչափ ենք տեղադրել՝,,Վեոլիայի,, միջոցով, կանոնավոր մուծումներ ենք կատարել՝ըստ ջրաչափի, դեռ մի բան էլ ավել եմ մուծում երբեմն, բայց էդ ապօրինի գումարն ինչու՞ պետք է մուծեմ,,-ասում է Գրիգորյանը, որ մարտական է տրամադրված եւ զիջելու մտադրություն չունի։

․․․․Մինչեւ ,,Վեոլիայի,, ջրային ցանցի սեփականաշնորհումը, եթե քաղաքացին ջրմուղին պարտք էր, նախ՝ջրմուղը պատշաճ կերպով գրավոր ծանուցում էր ուղարկում՝նշելով պարտքի մասին, հետո եթե ջրմուղն ու բաժանորդը համաձայնության չէին գալիս, նոր՝դատարան հայց էր ներկայացնում․դատարան տալն ամենավերջին ու ծայրահեղ միջոցն էր՝ջրային ցանցի տնօրինության կողմից կիրառվող։2007-20016 թվերին այդպես էր ընդունված։Հիմա՝շուկայում 2016թվից մոնոպոլ դիրք գրավող ,,Վեոլիային,, ՏՄՊՊՀ-ն պարբերաբար տուգանում է, ,,Վեոլիան,, էլ թերեւս այդ տուգանքները որոշել է փոխհատուցել ,,շփթփ,,՝քաղաքացիներին դատի տալով․ում կպավ՝կպավ։Մինչեւ ե՞րբ պետք է հայրենի արդարադատությունը մնա ճզմված վիճակում։

․․․Մեծարգո վարչապետ,պարոն Փաշինյան, արդեն 2-րդ տարին է, համապատասխան կառույցներին/ՀՀ նախագահ, վարչապետ, արդարադատության նախարար, Հանրային Խորհուրդ, իրավապաշտպան կառույցներ, անգամ՝երջանկահիշատակ Շառլ Ազնաուր/ ահազանգում եմ ՀՀ քաղաքացիների նկատմամբ ,,Վեոլիայի,, կողմից կիրառվող սոցիալական տեռորի մասին, բայց՝ահազանգերս մնում են ձայն բարբառո/ու վանաձորցիներից մեկն այս առթիվ սրամտեց, թե մնաց Լենինի դամբարանին գրես/, իսկ ,,Վեոլիան,, շարունակում է իր գաղութատիրական վերաբերմունքը՝ՀՀ քաղաքացիների նկատմամբ․արդեն՝Նոր Հայաստանում, եւ, որ ավելի վատ է՝Նոր Տարվա շեմին։Ակնկալում ենք ձեր միջամտությունը՝2016թ․նոյեմբերի ապօրինի որոշումը չեղարկելու մասին, այն բխում է ոչ միայն ժողովրդի, այլեւ՝նոր ձեւավորված կառավարության շահերից, որպեսզի երկրում սոցիալական ծանրագույն վիճակն էլ ավելի չմեծանա/դրա հետ մեկտեղ՝կառավարությունն ինչու՞ պետք է ,,Վեոլիայի,, կողմից ապօրինի բարձրացրած վարձը սուբսիդավորի՝բյուջեի հաշվին/։Հայաստանի հպարտ քաղաքացին չպետք է սեփական երկրում հարստահարվող ճորտի դերում լինի։Եթե առայժմ հնարավոր չէ ,Վեոլիայի,, ձեռքից ամբողջությամբ վերցնել ջրային ցանցը,կամ՝չեղարկել նախորդ կառավարության որոշումը՝ջրային ցանցը վաճառելու մասին, ապա պետք է առնվազն չեղարկվի 2016թ․նոյեմբերի որոշումը՝ջրի վարձն առասպելական չափով բարձրացնելու եւ անջրաչափների համար 5400դրամ դարձնելու մասին, որպեսզի ՀՀ քաղաքացուն չպարտադրվի ապօրինի գումարներ վճարել այն դեպքում, երբ հայրենի օլիգարխիան տարիներ շարունակ անգամ օրինական վճարումներ չի արել։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ,Վանաձոր, ազատ լրագրող, բլոգեր, ,,Վեոլիայից,, տուժած քաղաքացի

 

,,Մտքին որ ըլեր՝հետ էկած կըլեր,,

                                   Անձնական հուշադարանիս արխիվից

,,Առավոտում,, 2002թվին տպագրված ,,Ուզում են ներգաղթել՝չեն կարողանում,, հոդվածում նշել էի, որ Մոսկվայում գտնվող մի վանաձորցի, կրելով ԽՍՀՄ անձնագիր, չի կարողանում վերադառնալ Հայաստան, քանի որ նախկին, սովետական նմուշի անձնագրերով գործարքներ չեն կատարում, ինքնաթիռի տոմս չեն վաճառում։Հոդվածի լույս տեսնելուց որոշ ժամանակ անց քաղաքացու հարազատը պարբերաբար հետաքրքրվում էր, թե ինչ արձագանք է ունեցել հոդվածը։,,Էդ պասպորտի հարցը հիմի ո՞նց ա լինելու,,։Ու մի օր, հարազատին տեսնելուց հույսը կտրած՝ասեց․,,Ի՜․․․եսիմ նա էլ ընդեղից ուզըմ ա գա՞․․․․Մտքին որ ըլեր՝հըմի էկած կըլեր։Վայթե ըսկի պասպորտը մըհանա յա բռնըմ,,։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

Ում ճակատին ինչ գրված է ի վերուստ՝այն էլ կլինի

            Աստված ինչ կանխորոշել է քեզ համար՝այն էլ կլինի

Մարդու ճակատագիրը կարող է կախված լինել անգամ՝աննշան հանգամանքներից;1988թվի երկրաշարժից հետո, երբ արդեն էվակուացման ենթակա բոլոր խմբերն՝իրենց մանկավարժներով ձեւավորվել էին, բայց իմ հարազատները նոր էին դժվարությամբ համակերպվել այն մտքի հետ, որ առաջին անգամ պետք է մեն-մենակ երկարատեւ ժամանակով կտրվեմ երկրից, իրենցից, պարզվեց, որ այդ պահին մի խումբ դեռ մնացել է՝Լենինգրադի հայկական համայնք մեկնող, հայկական ժամանակավոր դպրոցում էլ մանկավարժի անհրաժեշտություն կա․մեկնումին մնացել էր 2-3 ժամ, եւ, փաստորեն, նախապատրաստվելու շատ կարճ ժամանակ կար։,,Բա էդ 2-3 ժամում ես ո՞նց հասցնեմ պատրաստվել, անհրաժեշտ իրեր հավաքել-վերցնել,,-կացուկամի մեջ էի ընկել։,,Դե ուրեմն քեզ մնաց վաղվա Բելառուսիայի խումբը․վաղը մի խումբ էլ Բելառուսիա է մեկնելու,,-հայտնեցին այս գործի կազմակերպման միջնորդ-օղակ հանդիսացող բարեկամներս։Ու ես հաջորդ օրն ,,իրերս հավաքելով,,՝Երեւանի պիոներ-պալատի մոտ կանգնած ավտոբուսով, մորեղբորս կնոջ/ով հիմա Լոս-Անջելեսում է/ ուղեկցությամբ ուղեվորվեցի օդանավակայան, այնտեղից էլ՝դեպի Բելառուս․ու իմ նման այլ էվակուացվածների ու մանկավարժների հետ՝հայտնվեցի Բելառուսիայի ,,ծմակներում,,/գեղեցիկ սոճիներով ու սկյուռիկներով հարուստ անտառի մեջ, որտեղ տեղակայված էր Մինսկից ոչ հեռու, Վիլնյուսին սահմանակից ,,Զուբրյոնոկ,, ճամբարը, որտեղ էլ բացվել էր ժամանակավոր հայկական դպրոց, որտեղ էլ առաջին անգամ ինձ դրսեւորեցի որպես մանկավարժ/չնայած մանկավարժի դիպլոմ ունենալուն, մինչ այդ, սակայն գրասենյակային աշխատող էի, նաեւ՝գրադարանավար, քաղլուսկաբինետի վարիչ՝մանրաթելերի գործարանում/․բայց՝ուրախ եմ դրա համար էլ, որովհետեւ անմոռանալի տպավորություններ ունեցա,շփվելով բելոռուս ժողովրդի հետ։/այդ մասին գրեցի մի ամբողջ հուշագրություն, նամակներ, սրամտություններ, հարստացրի անձնական ֆոտոալբոմս․․․/

Ցավոք, 6 ամիս մանկավարժ աշխատելիս չհասցրի Բելառուսի իրավաբանական հեռակա ընդունվել/թեպետ՝այդ առթիվ դպրոցի Բելառուս տնօրինությունից համապատասխան բնութագիր ձեռք բերեցի/։Որովհետեւ մինչեւ 6 ամիս հասարակագիտություն եւ իրավունքի հիմունքներ առարկայի մանկավարժ աշխատելու/որ իրավաբանական ընդունվելու պարտադիր պայման էր /վերաբերյալ տեղեկանք բնութագիր ձեռք բերեցի, դրանից հետո դպրոցը փակվեց, ու ես,վերադառնալով Հայաստան/բայց՝մտադրվելով փաստաթղթերս Մինսկի համալսարանի իրավաբանական հանձնման համար կրկին ետ վերադառնալ/ տեսա, որ իմ անհրաժեշտությունն ահավոր մեծ է հայաստանում՝իմ ընտանիքի համար, ես չէի կարող ծնողներիս թողնել ,,անտեր,, վիճակում, դպրոցական եղբորս  ճակատագիրն էլ էր մտահոգիչ․․․․Այդ ժամանակահատվածում նախկին կոմունիստական մաֆիոզ-կլաններն, օգտվելով երկրում խառնակ ժամանակներից, մարնաթելերի գործարանում 25 տարի կադրերի բաժին ղեկավարած հորս դեմ քրեական գործ էին ,,թխել,,՝գործարանի նոր ղեկավարության հրահրմամբ/ ի պատասխան այն բանի,որ հայրս բողոք-նամակներ էր ուղարկել կոռուպցիայի դեմ պայքարի առաջամարտիկ համարվող, վերակառուցման գործին ձեռնամուխ եղած Թելման Գդլյանին/։Ու ես անգամ ժամանակ չգտա, որ 6 ամսվա ընթացքում, քանի դեռ իրավունք կար ազատ տեղաշարժվել ԽՍՀՄ տարածքում, մեկնել Բելառուս եւ փաստաթղթերս հանձնել իրավաբանական․․․մնացի ու մնացի Հայաստանում․․․հետո մութն ընկավ, ,,լույսերը հանգան,, ու ասին՝,,Ժողովուրդ, ուշ է, գնացեք քնելու․․․,,։Էլ ի՞նչ Բելառուս, ի՞նչ իրավաբանական․․․չէիր իմանում օրդ երբ սկսվեց, երբ ավարտվեց, ու մենակ մտածում էիր, թե ոնց պաշտպանվես վերակառուցման հակառակորդներից կամ փողդ փրկես արժեզրկումից․․․Ու ինձնից անկախ՝արդեն ոչ միայն իմ կամ իմ ընտանիքի, այլեւ՝ուրիշների շահերն սկսեցի պաշտպանել՝հայտնվելով քաղաքացիական հարթակում, լրագրողի կարգավիճակում․․․երեւի Աստված էլ ինձ համար դա էր կանխորոշել․․․

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ,Վանաձոր, ազատ լրագրող, բլոգեր

Ես եղել եմ տարեգիր ու կմնամ տարեգիր

Այսօրվա մառախլապատ-անձրեւային եղանակին համահունչ՝մեջս ահավոր մեծ դատարկություն եմ զգում ու որոշակի հիասթափություն, եւ այսօրվա արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններին մասնակցելու ոչ մի տրամադրվածություն:Բայց հպարտ եմ,որ իմ 23 տարվա լրագրողական գործունեության հատկապես վերջին 10 տարվա ակտիվ քաղաքացիական կեցվածքով՝նպաստել եմ այսօրվա հեղափոխության համար պարարտ հող ստեղծելուն:,,Մավրն իր գործն արավ՝մավրը պետք է հեռանա,,.բայց ես չեմ հեռանա ու կշարունակեմ մնալ քաղաքացիական, բայց ոչ՝քաղաքական հարթակում, լրագրողի ու տարեգրի իմ դիրքերում՝ուժերը ներածին չափով նպաստելով քաղաքացիական հասարակության զարգացմանն ու ժողովրդավարության էլ ավելի մեծացմանը:23 տարվա լրագրողական  գործունեության ընթացքում երբեւէ որեւէ քաղաքական ուժից կախում չեմ ունեցել, ինքս եմ իմ գրչի օգնությամբ եղել ոչ միայն իմ, այլեւ՝ուրիշների ,,մատից փուշ հանողի,, դերում, որի շնորհիվ ձեռք եմ բերել անդավաճան ընկերներ, համախոհներ.../թեպետ՝դավաճաններ էլ են եղել/:Ի՞նչ իմաստ ունի չարաբաստիկ սահմանադրության, 2016թվին ժողովրդին պարտադրված եւ բռնությամբ անցկացված սահմանադրության պայմաններում/այն սահմանադրության, որին ,,ոչ,, ասողներից եմ եղել ու դրա դեմ ակտիվ պայքարողներից՝համանուն խմբում/ մասնակցեմ ընտրությունների, ու ընկածին մի հատ էլ ,,քացով,, խփեմ,,.նախորդ ռեժիմը հիմա այն կարգավիճակում է, որ անգամ 10 տարեկան երեխան կարող է թռնել պատին ու պատռել նրանց բուկլետը.ամենեւին չմտահոգվելով, որ դա իրավախախտում է, ուրեմն ի՞նչ իմաստ ունի ,,մտահոգվել,, որ ,,հանկարծ ՀՀԿ-ն կանցնի,,....:Չարը խափանված է, հեղափոխությունը՝հաղթանակած, ուրեմն թող այն լեգիտիմացնելու հոգսը քաշեն նրանք, ովքեր հեղափոխության ժամանակ լավագույն դեպքում քայլելուց բացի ուրիշ որեւէ արժանիքով՝քաղաքացիական հասարակության կայացման համար, ինչպես նաեւ՝ինտելեկտով,աչքի չեն ընկնում, բայց՝լիուլի օգտվում են նոր իշխանության ,,բարիքներից,,:Ու սա էգոիզմ չէ, այլ՝հպարտ քաղաքացու  արժանապատվության  կարեւորում:Ու՞մ վստահես, եթե մեկը մյուսի ետեւից բացահայտվում են այն ,,ականները,, որոնք նախկինում հանդես էին գալիս կարկառուն ընդդիմության դիրքերից, իսկ հիմա՝360 աստիճանով շրջվել են իրենց սկզբունքներից, ում համար ինքներս էինք ,,մարտեր,,մղում նրանց դեմ, ովքեր ժամանակին զգուշացնում էին, որ նրանք ,,ականներ,, են ու մի օր պայթելու են.ահա հիմա սկսել են ,,պայթել,, այդ ականները ու մեզ ահավոր մեծ հիասթափություն պատճառել, հանգեցնելով եզրահանգման, թե ,,հըբը կյանքս ինչի՞ անցավ,,...

1998թվի իշխանափոխությունից հետո եղել եմ տվյալ ժամանակաշրջանի ամենաաընդդիմադիր ուժերի կողքին, մասնակցել հանրահավաքների:2008թվից՝սատարել եմ ՀԱԿ-ին, եղել ամենաընդդիմադիր թերթի՝,Ժամանակ-Երեւան-Լոս-Անջելեսի,, ակտիվ լրագրողներից մեկը.հիմա, լինելով սկզբունքային մտավորական, գնամ ու՞մ ընտրեմ, եթե այսօր ՀԱԿ-ը չի առաջադրվել, ու Փաշինյանի կողքին այսօր չկան ոչ միայն ՀԱԿ-ի առանցքային դեմքերից, այլեւ առհասարակ առանցքային դեմքեր, քաղաքացիական առաջնորդներ,ինտելեկտուալ մտավորականություն, վառ անհատականություններ, որոնք հարկ եղած դեպքում կարող են նեցուկ կանգնել իրենց առաջնորդին եւ ոչ թե՝առիթի դեպքում կողքից ,,թռնել,,/ու սա ոչ միայն իմ, այլեւ՝այլոց կարծիքն էլ է/:Ես եղել եմ տարեգիր, դեպքերի ժամանակագրության վկա, ու կշարունակեմ մնալ որպես տարեգիր, մինչեւ 2 տարվա ընթացքում սահմանադրական ,,չարեփոխումները,, կչեղարկվեն/որին արդեն իսկ ձեռնամուխ են եղել քաղաքական որոշ ուժեր/, ու կունենանք ժողովրդավարական օրենքների պայմաններում անցկացվող ընտրություններ, եւ քաղաքացին կընտրի նախագահ, ոչ թե՝դրա գործառույթը կհանձնի քաղաքական ուժերին, քաղաքացին կընտրի քաղաքապետ, ոչ թե դրա գործառույթը կթողնի ավագանիներին,իսկ կարճ ժամանակահատվածում, առանց թեկնածուների ծրագրերին մանրամասն ծանոթանալու ընտրության գնալը համարում եմ ոչ ճիշտ դիրքորոշում՝կոնկրետ իմ համար:

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ,Վանաձոր, ազատ լրագրող, բլոգեր, 9.12.2018թ. 

Մի տարեց կին,ում հետ պատահելիս ողջունում-անցնում ենք ջերմ-բարեկամական մթնոլորտում, օրերս հետաքրքրվեց, թե ,,Գործի ե՞ս գնում,,:Դե հիմա հո չես կարող 2 ժամ էդ կնոջը պատմել 20 տարվա կյանքդ ու բացատրել, թե, ինչպես եղավ, որ 20 տարի առաջ, ՀՀԿ-ի  իշխանության գալուց մեկ ամիս էլ չքաշած՝զրկվեցիր պետական համակարգում աշխատանքից՝,,սեփական դիմումի համաձայն,, հետագա կյանքիդ ,,դատավճիռն ,, ստորագրելով, իսկ 10 տարի առաջ էլ՝պաշտոնական լրագրողի կարգավիճակից/չնայած՝բարձրագույն կրթություն եւ դրական բնութագրեր-շնորհակալագրեր ունենալուդ/:Մանավանդ՝որ հետաքրքրվողը համացանցից ու ֆեյբուքից էնքան է հեռու, ինչքան ես՝Մարս մոլորակից:Ստիպված ասի՝,,Չէ, էսօր կիրակի է,,:

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

Ձորագէսը՝ներքաղաքական թոհուբոհում

Ձորագէսցիները երեկվանից իրար աչքալուսանք են տալիս առ այն, որ Լոռի կատարած քարոզարշավից հետո Նիկոլ Փաշինյանը տիկնոջ հետ հանգրվանել է Ձորագէսի Թուֆենկյան հյուրանոցում:,,Երնեկ մեկն ու մեկն ակումբի շենքի հարցը բարձրացներ վարչապետի մոտ,,-ասաց ակումբի շենքի ճակատագրով մտահոգ հնաբնակ ձորագէսցիներից մեկը՝մեր հետ հեռախոսազրույցում:Իսկ այսօր ավանից նոր տեղեկություն ստացանք այն մասին, որ երեկ ուշ երեկոյան ձորագէսցիներից 5-ին հաջողվել է նամակներ հանձնել Նիկոլ Փաշինյանին, բայց՝ափսոսանք հայտնվեց, որ վերջինիս հետ զրուցել չի հաջողվել:Կոստանյան ընտանիքի անդամներից մեկն, օրինակ, ցանկացել է հիշեցնել, որ իր ընտանիքից 4-ը զրկված են ընտրելու իրավունքից, քանի որ նախկին ակումբի շենքի սեփականատիրոջ պահանջով իրենց հանել են անձնագրային բաժնի գրանցումից, եւ հիմա ուր՝գրում են, պատասխանում են, թե դիմեք դատարան, բայց դատարան դիմելն էլ երաշխիք չէ, թե ավանի՝20 տարվա բնակիչները հաջողության կհասնեն/:

Ձորագէսում առաջիկայում կրկնակի ընտրություններ են սպասվում.խորհրդարանական եւ տեղական, քանի որ Թումանյան կայարանի հետ մեկ համայնքային ամբողջականություն կազմող Ձորագետավանի 30 տարվա ղեկավար Լյովա Գրիգորյանն օրերս մահկանացուն կնքեց՝երկարատեւ հիվանդության հետեւանքով:Ու հիմա մի քանի թեկնածուների անուններ են շրջանառվում:Ի դեպ, հին ձորագէսցիներից ոմանք խորհուրդ են տալիս, որ ես եւս ....առաջադրվեմ որպես գյուղապետի թեկնածու, ինչին դեմ եմ , որովհետեւ գտնում եմ, որ Ձորագէսը պետք է ղեկավարի նախ եւ առաջ համայնքում ապրած, մեծացած, տառապած մարդը, եւ հետո՝իմ կողմից գյուղապետի թեկնածու առաջադրվելը, պետք է խոստովանեմ, գաղափարական հետընթաց կլինի, քանի որ ես, լինելով 23 տարվա լրագրող՝իրավապաշտպան ուղղվածությամբ/որից 7-ը՝ակտիվ բլոգեր/, գիր ու գրականության մարդ, ստեղծագործող,չեմ կարող պարփակվել մեկ առանձին վերցրած համայնքի խնդիրների մեջ եւ ուրիշ խնդիրներով չզբաղվել, չբարձրաձայնել այդ խնդիրները:Սակայն ինձ, որպես արմատներով ձորագէսցի եւ ավանի հետ ամուր կապերով կապված անձ/ում հարազատներն ու հարազատներից մի քանիսի աճյունները գտնվում են Ձորագէսում/, կարծում եմ, որ այդ պաշտոնին հարմար կլինի  ավանի հնագույն բնակիչ,ավանի խնդիրներին քաջատեղյակ, երկարամյա մանկավարժ Անահիտ Շոլինյանը, ով նախկինում ղեկավարել է Դեբեդի միջնակարգ դպրոցը, սակայն Լոռու մարզի ՀՀԿ-ական նախկին ղեկավարության քմահաճության արդյունքում զրկվել է դպրոցը ղեկավարելուց, բայց՝շարունակել է նվիրվածությամբ աշխատել որպես մանկավարժ/վերջինիս դպրոցի տնօրենի պաշտոնից ազատեցին՝անգամ սպառնալով քրեական գործ  ,,սարքել,, վրան, որպեսզի ,,իրենց մարդուն,, տեղավորեն այդ պաշտոնին/.այդ մասին դեռ տարիներ առաջ եղել է  համապատասխան տեսանյութ՝,,Ցիվիլնեթում,,/:Իհարկե՝գլխավոր խոսքը պատկանում է Շոլինյանին.արդյո՞ք կհամաձայնվի առաջադրվել, եւ երկրորդ՝համայնքի բնակիչներին:Ամեն դեպքում՝մենք ցանկանում ենք, որ Ձորագէսը կառավարի ղեկավարի համապատասխան ընդունակություններ ունեցող, ժամանակակից մոտեցումներով առաջնորդվող մարդ, իսկ Շոլինյանը ոչ միայն լավ ղեկավար է եղել/որի համար անգամ երկրի նախկին նախագահից մեդալ է ստացել/, այլեւ՝ունի դրամաշնորհային ծրագրերից օգտվել կարողանալու հմտություն, ինչը կարեւոր գործոն է այսօր:

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

Հ.Գ.Ի դեպ, այսօր Ձորագէսից ցավալի լուր սացվեց.Ռուսաստանում մահացել է Ձորագէսի փեսաներից մեկը.ահա եւ արտագաղթի հետեւանքները 

Մահացել է վանաձորցի հայտնի մտավորական, գրականագետ-թարգմանիչ/գերմաներենի մասնագետ/Գառնիկ Կուրղինյանը։Մինչերկրաշարժյան տարիներին դասավանդել է Վանաձորի Մանկավարժական ինստիտուտում։Երկրաշարժից հետո 1990-ականներին խմբագրել է Վանաձորի Նժդեհ-ԱԻՄ կուսակցության ,,Կանչ նախնյաց,, թերթը, այնուհտե, մի որոշ ժամանակ՝ՀՍԻԿ կազմակերպության ,,Վասն արդարութեան,, իրավապաշտպան հանդեսը։Խմբագրել եւ թարգմանել է մի շարք գրքեր, հոդվածներ։Ողջ ստեղծագործական կյանքում եղել է անխոնջ քննադատ՝հասարակության անառողջ երեույթների հանդեպ։

Գառնիկ Կուրղինյանը դանիաբնակ վանաձորցի, Հայոց մեծ եղեռնին նվիրված դանիերեն գրքերի հայերեն թարգմանիչ Հասմիկ Կուրղինյանի հայրն էր։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

Ողբանք մեռելոց, կոչենք ապրողաց

1968թվի հոկտեմբերի 19-ին ծնված ու  ընդամենը 3 ամիս ապրած քույրս՝Նարինեն/որի մահվան առթիվ հայրս մի անչափ հուզիչ բանաստեղծություն էր գրել/, կդառնար 50 տարեկան։Տարիներ առաջ, երբ երազում տեսա՝արդեն մեծացած, որ ինձ համար լրիվ անծանոթ տեսք էր, ասաց․,,Ես քո հաջողություններով հպարտանում եմ գիտե՞ս,,։Երեւի իրավական ու լրատվական դաշտում երբեմն ունեցած ,,հաղթանակներն,, ի նկատի ուներ։Այդ նույն կերպ, երբ 2010թվին ջրմուղի կողմից ,,սարքված,, 73 հազար դրամ ահռելի պարտքն իրավաբանորեն հիմնավորելու եւ այդ առթիվ նամականեր ու գրություններ ուղարկելու շնորհիվ չեղարկվեց այդ չարաբաստիկ պարտքը ու զրոյացվեց՝մինչ նոր պայմանագիր կնքելը, մայրս, որ 2007թվի վերջին կաթվածի դուռը հասավ՝հենց այդ պարտքի հիշեցումն ազդարարող սպառնալից գրություն ստանալուց հետո/,  դրա չեղարկումից հետո երազ եկավ ու ուրախացած ասեց՝,,Վայ ես քո ցավը տանեմ․․․,,։Իսկ հորս գրած բանաստեղծությունը՝քրոջս մահվան առթիվ գրած, ես առաջին անգամ կարդացի նրա մահից մոտ մեկ տարի անց՝8-9 տարեկան հասակում, եւ միայն այդ ժամանակ իմացա, թե ինչ է նշանակում կյանքից հեռանալ, ու ինչու այլեւս քույրս մեզ հետ չի ապրում, որովհետեւ ինձնից գաղտնի էին պահում սգո արարողությունները, եւ այդ օրերին ինձ տարել էին բարեկամի տոն։Այդ բանաստեղծության ընթերցումից հետո այնքան մեծացա հոգով, որ ծնողներիս չվշտացնելու համար՝չասեցի, որ կարդացել եմ այն, որ հայտնաբերել էի մանկական հետաքրքրությունից դրդված՝ընտանեկան   դարակներն  ուսումնասիրելիս։Ու հետագայում էլ չեմ ասել։Ի դեպ, քրոջս գերեզմանը գտնվում է Ձորագէսում/որտեղ նաեւ ծնողներս հուղարկավորվեցին, եւ որտեղ նաեւ մորական տատ ու պապիս, հորեղբորս եւ նրա կնոջ գերեզմաններն են/։Թե քույրս, թե ես՝ ծնվել ենք Ձորագէսում, այն ժամանակ այնտեղ հիվանդանոց եւ ծննդատուն կար։Հիշում եմ, որ մայրս,քրոջս ծննդաբերելուց առաջ՝լայն, կարմիր ,,սարաֆան,, էր հագնում՝սպիտակ պուտերով, եւ երբ մեր ազգականուհի Զեմֆիրան Կիրովականից հյուր էր եկել էր Ձորագէս, մորս տեսնելով, ասաց․,,Այս ինչ հաճելի փոփոխություններ եմ տեսնում ձեր վրա, տիկին,,։Քրոջս մահից հետո, Կիրովականի ,,Կոնգո,, թաղամասի մեր բնակարանում գտնվող ֆիկուսի դեկորատիվ բույսը մայրս դուրս հանեց տանից/ինչ-որ մեկն ասել էր, թե իբր ֆիկուսը չի կարելի տանը պահել, քանի որ դա դժբախտություն է բերում/։Իսկ 1972 թվին տեղափոխվեցինք քաղաքի կենտրոն՝ավելի հարմարավետ բնակարան/կապված հորս շախմատային գործունեության եւ շախմատային մրցումներին մասնակցելու հետ․քաղկոմի որոշման մեջ հենց այդպես էլ գրված էր/։Իսկ 1976 թվին ծնվեց եղբայրս՝ինձնից 16 տարով փոքր, որ ավարտել է Վանաձորի մանկավարժական ինստիտուտի պատմական ֆակուլտետը, տիրապետում է մի քանի օտար լեզուների, հետաքրքրվում է քաղաքականությամբ, մշակույթով, պատմությամբ, սպորտով, ֆուտբոլի մեծ երկրպագու է եւ համարյա անսխալ գուշակող, գրում է բանաստեղծություններ/որոնց թիվն անցնում է 50-ը եւ որոնց թվում կան նաեւ իտալերենով ու ֆրանսերենով գրված/․դրանք զետեղվել են իմ կողմից նրա անունով բացված բլոգում`www.armenhovsepyan.blogspot.com, նրա ֆեյսբուքյան էջում/այլ կերպ՝նրա բլոգի ,,փիառ-մենեջերն,, էլ, ,,ինֆորմացիոն հովանավորն,, էլ եմ ես/։Կարող էր աշխատանքային լուրջ հաջողություններ ունենալ, եթե մեր ընտանիքի նկատմամբ/այդ թվում՝իմ լրագրողական գործունեության/ նախկին իշխանությունների կողմից իրականացվող մշտական հալածանքներից ինքն էլ չտուժեր։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

Հիշողություններ՝Կաունաս-Վիլնյուս ուղեւորությյունից

1980թ. Կիրովականի մանկավարժական ինստիտուտի լեզվագրական ֆակուլտետի առաջին կուրսում էի, ու ձմեռային արձակուրդներին ուսանողական էքսկուրսիա կազմակերպվեց՝Լիտվա/Կաունաս-Վիլնյուս/:Այն ժամանակ Հայաստանը Սովետական Միության կազմում էր, եւ ՍՍՀՄ կազմում գտնվող 15 հանրապետությունների միջեւ չկար վիզային ռեժիմ.սրա հետ մեկտեղ՝բոլոր հանրապետությունների քաղաքացիների համար մեկ, միասնական տիպի սովետական անձնագիր էր գործում.ՀՀ սովետական քաղաքացու անձնագիր, որի մեջ պարզապես նշվում էր ազգությունդ եւ մշտական բնակության վայրդ:Ուղեվորությանը մասնակցում էին մեր ֆակուլտետի տարբեր կուրսերի ուսանողներ՝դասախոսների/այդ թվում՝կուրսղեկի/ գլխավորությամբ:Կաունասում բնակվում էինք ինչ-որ ուսանողական հանրակացարանում, որտեղ նաեւ լիտվացիներ էին բնակվում, ու նրանց հետ երբեմն հաղորդակցվում էինք, տեղի էր ունենում մտքերի փոխանակում՝քաղաքական թեմաներով....Մոտ 10 օրվա ընթացքում եղանք թանգարաններում, հիշարժան վայրերում, նաեւ՝գիշերային ռեստորան-կաբարե այցելեցինք՝օթյակից հիանալով սքանչելի վարիետեով, ինչը մեր՝հայաստանցիներիս համար, բնականաբար,նորույթ էր/Լիտվան, Լատվիան ու Էստոնիան ՍՍՀՄ այլ պետությունների հանդեպ ավելի առաջադիմական էին՝արեւմտյան բարքերն ընդօրինակելու տեսակետից/:Իհարկե այցելեցինք նաեւ խանութներ, հասցրինք օգտվել ներքաղաքային լեփ-լեցուն տրանսպորտից/եւ մի օր անգամ սարսափահար հաջորդ կանգառից դուս թռանք տրոլեյբուսից՝այնքան անտանելի նեղվածք էր, որպեսզի բառացիորեն շնչահեղձ չլինենք/քաղաքում, բնականաբար, երբեմն շրջում էինք առանձին խմբերով/:Իմ մոտ տպավորված է այն, որ լիտվացիներն անբարյացակամ էին տրամադրված Ռուսաստանի հանդեպ/ըստ պատմական փաստերի՝Լիտվան ավելի ուշ է ,,ինտեգրվել,, Սովետական Միությանը, քան՝մյուս հանրապետությունները, եվ այնտեղ ազգայնական տրամադրություններն ավելի գերիշխող են եղել մշտապես այն աստիճան, որ ռուսերենով չեն ցանկացել հաղորդակցվել անգամ՝այլ հանրապետություններից եկած հյուրերի հետ, դժկամությամբ պատասխանելով ռուսերեն հարցադրումներին:Թե ինչու՞՝այդ հարցին, որ լիտվացի մի ուսանողի տվեց մեր համակուրսեցի աղջիկներից մեկը, պատասխանվեց, որ ,,մինչեւ ռուսների գալը մեր աղջիկները չէին խմում, իսկ հիմա ոչ միայն խմում են, այլեւ՝ծխում,,:Հիշում եմ նաեւ, որ ռեստորան մտնելու համար ինչ-որ հատուկ նախապայմաններ կային՝իրենց պետության  կողմից սահմանված, ու դրա համար մեզ սկզբում ներս չէին թողնում:Պահակը դռան բռնակը պինդ բռնել էր, իսկ երբ մեր դասախոս Տիգրան Ավետիսյանը փորձեց դուռն ուժով բացել, պահակն ավելի ամուր կառչեց բռնակից ու սկսեց գոռգոռալ, ինչի առթիվ Ավետիսյանն ասաց՝,,Չտո՞ զա շովինիզմ,,:

Որպես կանոն, լիտվացիները շատ բարձրահասակ էին.մենք նրանց բարձրահասակության վրա էինք զարմանում, նրանք մեր՝կարճահասակության վրա/թեպետ՝մեր հետ կային նաեւ բարձրահասակներ, որոնք էլ, սակայն, լիտվացիների հետ չէին կարող ,,մրցել,, այդ հարցում/:Չնայած այդ էքսկուրսիայից, ցավոք, ոչ մի լուսանկար չկա, քանի որ մեր հետ չկար լուսանկարիչ, հետո այն ժամանակ դեռ բջջային հեռախոս գոյություն չուներ՝ինչպես այժմ,որ կարողանայինք առնվազն ,,սելֆի,, անել/, բայց՝այդ ուղեվորությունից իմ անձնական արխիվներում պահպանվել են  այդ օրերին ծնված սրամտություններ, որոնցից մի քանիսը որոշեցի, ի վերջո,զետեղել բլոգում:

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ինքնաթիռի թռիչքը հետաձգվում էր՝ամպամած եղանակի պատճառով:Արամն ասաց.,,Էրեխեք, ամեքդ իրեք մանեթ հավաքեք, փափախ սամալյոտ եմ ճարել,,:

                                                   --------------------------------

Ինքնաթիռի մեջ Մերուժը Համոյին ասում է՝,,Բեր մի-մի հատ ծխենք,,:

Համո՝,,Բա որ բռնեն,,:

Մերուժ՝,,Բռնում են՝բռնեն.հո դուս չեն անել    

                -----------------------------------------------------------------------------

Ինքնաթիռի մեջ:

Արթուր.,Որ հանկարծ մեկնումեկդ վատ զգաք, չքաշվեք, ասեք, վարպետին կխնդրենք՝մի տեղ աջ քաշի-կանգնի,,:

---------------------------------------------------------------------------

Երեխեքը որտեղ մի թեթեւ անկարգություն էին անում ,աղմկում կամ ուշադրություն գրավում, եթե որեւէ մեկը հետաքրքրվում էր, թե որտեղից են, պատասխանում էին՝,,Իզ Գրուզիի,,/,,Վրաստանից,,.դե որ հայերի անունը դուրս չգա.../:

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

Վիլնյուսում մեզ պետք է դիմավորեին, որ տանեն Կաունաս, բայց ոչ ոք չկար.Համոն հեգնեց.,,Օ՜...ինչ օրկեստր է կանգնած...,,:

----------------------------------------------------------------------------------------------------

Լիտվացի տղաները՝ծանոթանալով մեր խմբի անդամների հետ,ներկայացան՝անուններով:Նրանցից մեկն ասեց՝,,Գինտարաս,,:Ջիվանն էլ ներկայացրեց մեր խմբի անդամներին, ասելով.,,Ա էտո Համազասպարաս, Աշոտարաս,,:

-------------------------------------------------------------------------------------------

Լիտվացի մի ուսանող էր եկել հանրակացարանի մեր սենյակ՝զրուցելու, որտեղ մի քանի աղջիկներով էինք.նա շատ հետաքրքրասեր էր ու անընդհատ հարցեր էր տալիս:Մեր աղջիկներից մեկը, հայերեն քրթմնջալով, ասեց՝,,Ա դե վեր կաց ռադդ քաշի է՜...ուզըմ ենք արդեն քնենք..,,:Լիտվացին հետաքրքրվեց, թե ,,չտո օնա գովորի՞տ,,:Մառան, իհարկե, այն չթարգմանեց, այլ դրա փոխարեն ուրիշ մեկնաբանություն արեց.,,Օնա գովորիտ պոչեմու՞ ու վաս ցերկովի մնոգո,,/,,ինչու՞ ձեր մոտ այդքան շատ եկեղեցիներ կան,,/:

---------------------------------------------------------------------------------------------

Մինվոդիից հայեր բարձրացան ինքնաթիռ;Նրանցից մեկը հետը շանն էլ էր տանում:Աղջիկներից մեկը շանը տարավ իր մոտ, մի քիչ շոյեց, փաղաքշեց ու ասաց՝,,Դե լավ, գնա պապայիդ կուշտը,,:

-----------------------------------------------------------------------------------------

Ինքնաթիռի ,,տուալետից,, դուրս եկող Արթուրին դասախոս Ավետիսյանն ասաց.,,

-Դրախտի նախադուռն ազատվե՞ց:

-Այո:

-Վերջին երջանիկը դու էի՞ր:

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Հ.Գ.    Այն, որ Լիտվայում հակառուսական տրամադրություններ կային, դրանում համոզվեցի նաեւ ավելի ուշ՝1989թ.երբ ՀԼԿԵՄ ուղեգրով գործուղվել էի Լիտվային սահմանակից Բելառուս, Մինսկում գտնվող հայկական ժամանակավոր դպրոց՝դասավանդելու  1988թվի երկրաշարժից տուժած ու էվակուացված հայաստանցի երեխաներին, եւ հաճախ էինք Մինսկից ուղեվորվում Վիլնյուս՝անգամ ավտոբուսով, ու լիտվացիները կրկին անբարեհաճ էին, երբ իրենց ռուսերենով հարցեր էին տալիս/ահա թե ինչու, մի գյումրեցի կին այդ առթիվ զայրացած ասաց.,,Հիմի ես ավտոբուսից կիջնեմ ու հայերենով կհարցնեմ՝,,Ախչիկ ջան, ունիվերմագ ի՞նչխ պիտի էրթանք,,:

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

90-ականների ,,Ոսկու շուկան,, եւ վաուչերները․․․հեյ գիտի հա՜․․․․

Վանաձորի ,,Արցախ,, պուրակից ոչ միայն անկախության շարժումն է ձեւավորվել,նստացույցերը, ,,պայքար,պայքար մինչեւ վերջ,, բղավելն ու հացադուլները, այլեւ՝անկախ շուկայական հարաբերությունները։Առաջին անգամ այդտեղ էր, որ բացօթյա ,,սեւ շուկա,, էր 90-ականներին՝,,Ոսկի-դոլար առնեմ,, բղավոցներով։Առուվաճառքն իրականացվում էր ավելի հաճախ՝մազ-մորուքի մեջ կորած, գազազած դեմքերով երիտասարդ կամ միջին տարիքի տղամարդկանց կողմից։Մասսայական գործազրկությունը՝գործարանների քայքայման, փլուզման ու հարկադիր անգործության մատնվելու արդյունքում, շատերին էր վերամասնագիտացրել՝վերածելով շուկայական դալալների։Որքան հիշում եմ, այն ժամանակ բանկերը ոսկի չէին գնում, այլ միայն՝տարադրամ եւ վաուչերներ։Վաուչերները արժեթղթեր էին, որ 1990-ականներին, Բագրատյանի կառավարության օրոք հատկացվեցին բնակչությանը՝որպես համընդհանուր պետական ունեցավծքից մասնաբաժին ունենալու միջոց․իրականում դա շարքային քաղաքացուն գրեթե օգուտ չտվեց․դրանց շուկայական արժեքը 6000 դրամից ,,ձգեց,, մինչեւ 20հազար դրամի, հետո՝առհասարակ դադարեցվեց գնման գործընթացը։Բայց դրա շնորհիվ՝հավանաբար ոմանք հարստություն ու կապիտալ ձեռք բերեցին՝,,ցեխի գնով", բացահայտ ու ընդհատակյա միլիոնատերեր դարձան թերեւս ու իրենց ունեցվածքը հետագայում տեղափոխեցին արտերկիր․․․․

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

Հին բարքերը՝նոր Հայաստանում

Մի տհաճ տեսարանի ականատես եղա։Միջին տարիքի բեռնակիրը՝վտիտ արտաքինով, կարճահասակ, պատահաբար կպել էր, թե անզգույշ էր գետնին դրել մակարոնի հսկայական պարկը, ու մթերքից մոտ կես կգ-ի չափ՝թափվել էր գետնին։Ապրանքի հաղթանդամ տիրուհին՝գրեթե նրա տարիքի կամ ավելի երիտասարդ, ձեռքերը կողքին կանթած՝սկսեց բղավել ու լուտանքներ թափել վրան՝թույլ չտալով անգամ վերջինս արդարացման մի խոսք ասի, ու ,,բեյնին,, գալիս էր․,,Հիմի գլուխդ կջարդեմ,․․․․,,Հիմի բերանդ կջարդեմ,,․․․․Այ անասուն․․․․,,։Ի վերջո եթե այդքան մեծ վնաս էր հասցվել ապրանքի տիրոջը/եթե, իհարկե, ,,մեծ վնաս,, կարելի էր համարել մեծածախ ապրանքի կետի համար՝100դրամը/, ապա ապրանքի տերը կարող էր առնվազն բեռնակրի վարձը պակաս տալ, եւ ոչ թե՝իր գերազանցությունը շրջապատին ապացուցելու նպատակով մարդու արժանապատվությունը նսեմացներ։Եթե հրապարակավ են այս կերպ վարվում/համանաման դեպքեր էլի են նկատվել/, ապա ի՞նչ կլինի վիճակը՝պատերի ներսում։Առհասարակ, որպես կանոն՝բեռնակիրների մեծ մասն ամենավերջին ստորացումների են ենթարկվում՝ժամանակակից ,,բազազների,,կողմից։

Կարծում ենք, մի արհմիություն էլ պետք է վարձու աշխատողների համար/նշենք,որարտասահմանում տնային աշխատողների արհմիություն կա/։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

,,Մենք ենք տերը մեր երկրի,,

Ո՞նց կարաս դու քեզ քո երկրի տեր զգաս, եթե անգամ քաղաքիդ տեր չես կարող լինես, որովհետեւ ինչ-որ ,,չուժակներ,, եկել են քո շենքի/որտեղ ապրել ես մոտ 45տարի/ առաջին հարկի տարածքն առել ՀՀԿ-ական քաղաքապետ Դարբինյանի օրոք, տարիներ շարունակ ձեւել՝ըստ ,,նպատակահարամարության,,/վթարային կարգ ունեցող շենքի հիմքերը խախտելով/, ու հիմա էլ մի տարածքի չափ ապօրինի զավթել են ու կցակառույց կառուցել, ու դու հա բղավի՜ ՝համացանցում, դեռ շինարարությունն սկսելուց առաջ, երբ դեռ նոր էին ,,թադարեք,, տեսնում․․․լսո՞ղն ով է․․․Գլուխներս գնաց արդեն, 5-րդ ամիսն է գնում՝օրն սկսվում է ապօրինի շինարարության թխկթխկոցներով, բահ ու քլունգի հարվածներով, դեռ մի առանձին հատված էլ ,,վեչնի,, շինարարական ցեխու ավազի մեջ թաղված ու բակի ելումուտը փակած․․․․փոխանակ բնակիչները պայքարեն այդ ապօրինության դեմ, դեռ երեխաներին խրատում են, թե հանկարծ ցեխի հետ չխաղան, որ հանկարծ ,,ձյաձյաները չջղայնանան,,․,,մենք ենք տերը մեր երկրի,,․ողբամ զմեզ՝հայ ժողովուրդ․․․Մինչեւ ե՞րբ են տեղական համապատասխան մարմինները, որոնք կոչված են պայքարելու ապօրինությունների դեմ ու դրա համար պետական աշխատավարձ են ստանում, իրենց կույրի ու խուլի տեղ դնելու, իսկ նրանց փոխարեն քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչներն, ի շահ այդ հասարակության՝հասարակական կարգով փորձեն օրինականություն հաստատել․․․

․․․Համոզվելու համար՝համեցեք Վանաձորի Կ․Դեմիրճյան 26 եւ 28 շենքերի միջեւ գտնվող ,,բռնազավթված,, տարածք, տեսնելու,թե ինչ է կատարվում այդտեղ թե այս հեղափոխությունից առաջ, թե հետո․եւ դեռ հարց է, մասնավոր զնդան հիշեցնող  ապօրինաշինության հեղինակներն արդյո՞ք տուգանք են մուծել․հուսով ենք, դա կպարզի նորաստեղծ պետական վերահսկողությունը, որ առայժմ մայրաքաղաքի ապօրինի կառույցների հաշվառմամբ է զբաղված։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎԵՓՅԱՆ

,,Բա տեսա՞ր ոնց էս մեկին էլ գցեցին,,-ասաց Վանաձորի մանկավարժականի համալսարանի երկարամյա մի աշխատակից՝ՀՀԿ-ական ռեկտորի հեռացման առթիվ։Նշենք, որ ներկայիս ռեկտորը պաշտոնավարում էր 2006թվից՝նախկինի հրաժարականից հետո։Իմ զրուցակիցը նաեւ տեղեկացրեց, որ հիմա բուհում ստուգումներ են կատարվում/այնպես, ինչպես հանրապետության այլ բուհերում-Գ․Հ․/։

․․․Ո՞նց տեսնեմ կամ իմանամ, եթե այդ մասին միայն համացանցում է տեղեկատվություն եղել/որի մասին էլ ուրիշներից իմացա, քանի որ համացանցում էլ չէր աչքովս ընկել այդ լուրը/, ու այդ տեղեկությունը սկզբում հերքվել, հետո հաստատվել էր։,,Բա հիմա ու՞մ են դնելու նրա փոխարեն,, հարցիս՝իմ զրուցակիցն ասաց․,,Ո՞վ գիտի,,․ու կես-կատակ ավելացրեց․,,Դու ավելի լավ կիամանաս,,։Էդ ո՞վ էր ինձ զեկուցելու, որ իմանայի։Երեկ էլ մի հին լոռեցի ՝քաղաքական ակտիվիստ, ասում է՝,,Չգիտե՞ս, Նիկոլը դեռ Տավուշում է՞, թե՞ արդեն գնաց,,։Ու էնքան զարմացավ, որ չգիտեի, որովհետեւ հիասթափվածի նման ասաց․,,Չես հետեւում հա՞․․․․,,։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

Ձորագէսի պատմությունը պետք է պահպանվի ոչ միայն ալբոմում, այլեւ՝պատմության թանգարանում

Ձորագէսի նախկին երկարամյա գրադարանավարուհի, միայնակ թոշակառու Ելենա Անդրեասյանը/Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակից Ենոք Անդրեասյանի դուստրը/, ալբոմում խնամքով հավաքել է 85-ամյա Ձորագէսի պատմությանը վերաբերվող   հոդվածներ՝մամուլի արխիվից, որոնք փրկել է ոչնչացումից՝ակումբի ու գրադարանի լուծարումից հետո։Հոդվածների մի մասի վրա մակագրել է տարեթիվը, մյուսների տարեթիվը հնարավոր է աչքաչափով կռահել՝հոդվածի բովանդակությունից։Ալբոմի հոդվածների ընթերցումից պարզեցինք, որ Ձորագէսին վերաբերվող հրապարակումները հիմնականում երբեմնի ,,Գուգարք,, թերթից են, իսկ ակտիվ թղթակիցներից է եղել Դեբեդ-Կասկադ ՀԷԿ-ի նախկին տնօրեն, լուսահոգի Գարեգին Թորոսյանը/ով նույնպես ընտանիքով բնակվում էր Ձորագէսում/։Հոդվածների զգալի մասի հեղինակն էլ ինքը՝Ելենա Անդրեասյանն է, ով լուսաբանել է ակումբում տեղի ունեցող միջոցառումները/Իսկ ոդվածներից մեկում  հանդես է եկել որպես Հրուշիկ Անդրեասյան/։Ակումբում միջոցառումներ են տեղի ունեցել նաեւ 1990-ականներին, քանի դեռ ակումբն ու գրադարանը չէին լուծարվել։Ձորագէսում ակումբը պահպանվեց միչեւ 1990-ականների կեսերը կամ վերջերը, հիմա այդ շենքը, որ մասամբ էլ բնակելի է,կիսավեր վիճակում է․տարիներ շարունակ մեկ՝համայնքին է անցել ՀԷԿ-ից, մեկ՝ նորից ՀԷԿ-ին, ինչ-որ մի հատվածում էլ ՊՆ-ին է պատկանել, ու հիմա, նախորդ կառավարության օրոք վաճառվել է սեփականատիրոջ։-Գ․Հ․/։

Հոդվածների մի մասի հերոսները երբեմն էլ թղթակցի կարգավիճակով են եղել։Հոդվածներում լուսաբանվել է ավանի հասարակական կյանքը/այդ թվում՝տեղական ընտրությունները/, մարդկանց առօրյան՝հիմնականում մինչեւ անկախացումը։Պատմվել է ոչ միայն առաջավոր աշխատողների,վետերանների, այլեւ՝պատանի- երիտասարդների մասին։Հոդվածներ կային վարպետներ Գարեգին Հարությունյանի, Դերենիկ Մխոյանի, Գրիգոր Մկրտչյանի, ՀԷկ-ի երկարամյա աշխատող Ղարիբ Գալոյանի եւ այլոց մասին։Իսկ 85-ամյա Ձորագէսի շինարարությանը մասնակցած ,1915թվի Եղեռնից մազապուրծ Գարեգին Հարությունյանի կյանքի մասին ,,Գուգարքի,, թղթակից Պ․Սուքիասյանը 1988թվի հունվարի՝,,50 տարի կուսակցության շարքերում,, խորագրի ներքո հոդվածում գրել է․,,Թաքուն հիացմունքով հետեւելով վահագնեցի Արաքսյա Կոստանդյանին, որ նույնպես աշխատում էր ՀԷԿ-ի շինարարությունում, Գարեգինը նրանից էր առնում մոր ու քույրերի՝Արաքսից այն կողմ մնացած ու կարոտը մշուշ դարձած երկրի կարոտը։Բայց մի նոր աշխարհ էր ոգեշնչում նրան, եւ Ձորագէսի բացման հանդիսավոր տոնակատարությունից հետո շինարարության կոմերիտականները պսակում են Գարեգինին եւ Արաքսյային,,։Ձորագէսին վերաբերվող մի հրապարակում էլ կար Լոռի-Փամբակի երկրագիտական թանգարանի նախկին տնօրեն Մ․Մեսրոպյանի հեղինակությամբ։Եւս մեկը՝Ձորագէսին նվիրված հոդվածներից ,գրել էր արձակագիր-դրամատուրգ Սամվել Խալաթյանը։Կարծում եմ, եթե ստեղծվի Ձորագէսի պատմության թանգարան, ապա կգտնվեն նաեւ այլ նյութեր՝պահպանված ձորագէսցիների մոտ։

․․․Իմ ծննդավայր Ձորագէսը տվել է ոչ միայն վարպետ-էներգետիկներ, այլեւ՝բժիշկներ/մանկաբույժ Վանունի Մատինյան, գինեկոլոգ Ռաիսա Սահակյան/, մանկավարժներ Անժելա Շովգարյան, Լյուդմիլա Կոստանդյան,Ալվարդ Մելիքսեթյան/, հայտնի դիզայներ-ծաղկաբույծ Դոնարա Կոստանդյան, ձորագէսյան արմատներ ունեն ճամփորդ,երգիչ Վարդան Սարգսյանը, երգչուհի Հասմիկ Կարապետյանը /ձորագէսյան ծոռներ են/։

Ձորագէսը ոգեշնչել է, տվել է բանաստեղծական ձիրք ունեցող մտավորականներ։Երկարամյա դեղագործ Աիդա Միքայելյանն առայժմ իր բանաստեղծությունների մի փոքր մասն է զետեղել համացանցում, մնացածները ՝ներանձնական, չի տեղադրել, ասելով․,,Դրանք ինձ համար եմ գրել, իմ մտածմունքներն ու հույզերն են, չեմ ցանկանում հրապարակայնացնել,,։Ո՞վ գիտի, միգուցե մի օր մտափոխվի։Ի դեպ, Աիդա Միքայելյանն իր հուշերը՝հին Ձորագէսի մասին, ձեռագիր տեսքով բազմացրել եւ բաժանել է իր մտերիմ ձորագէսցիներին։Իսկ ՀԷԿ-ի նախկին տնօրեն, լուսահոգի Ռաֆիկ Հակոբյանի որդին, որ շարունակում է հոր գործը՝ՀԷԿ-ում, հավաքել եւ հրատարակել է հոր՝անտիպ բանաստեղծությունների գիրքը,որ անհնար է կարդալ առանց հուզմունքի։Գիրքն ընթերցել եմ երկարամյա մանկավարժ,դպրոցի նախկին գրադարանավարուհի,ազգությամբ ուկրաինուհի Նինա Շեւչենկոյի տանը։

․․․Դառնանք զօղորմին տանք Ձորագէսի դպրոցի նախկին տնօրեն Անդրանիկ Մատինյանին,ուսմասվար Ռաֆիկ Պետրոսյանին, մանկապարտեզի նախկին վարիչ Վարդուշ Թորոսյանին,երկարամյա մանկավարժ եւ մանկապարտեզի դաշնակահարուհի Ռիմա Սահակյանին․ նախկին հիվանդանոցի ամենահին բժիշկ Սարգիս Աթաբեկյանին։

․․․Ձորագէսն ունի ոչ միայն արժանավոր զավակներ, այլեւ՝փեսաներ․ՎՊՄԻ քաղտնտեսության երկարամյա դասախոս Կորյուն Թորոսյան, ճանաչված շախմատիստ Գեորգի Հովսեփյան/ձորագէսցիները Հովիկ էին ասում/, ,,Արարատի,, նախկին մարզիչ Լեոնիդ Զախարով, եւ, վերջապես՝սփյուռքահայ երգիչ Սերժ Թանկյան, ով տարիներ առաջ կնոջ՝ձորագէսյան արմատներով Անժելա Մադաթյանի հետ հանգստանում էր Ձորագէսում։

․․․․Վերջին 20 տարիներին գրել եմ Ձորագէսի նոր պատմությունը՝1988թվի երկրաշարժից հետո, տարբեր թերթերում/,,Առավոտ", ,,Հրապարակ", ,,Ժամանակ Երեւան,,/,բայց՝ամենաշատը գրել եմ 2011թից սկսած՝համացանցում/անձնական բլոգներում եւ ֆեյսբուքում/։Միգուցե դրանք մի օր հրատարակեմ նաեւ գրքով։Իսկ առայժմ հին ու նոր հրապարակումներս համախմբվում են ֆեյսբուքի ,,Ձորագէս,, խմբում ու համախմբում նաեւ ձորագէսցիներին։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

Ինչպես ես ծանոթացա համակարգչի հետ եւ դարձա նրա բարեկամը

1999թվի սեպտեմբերից հետո, երբ ,,Առավոտում,, մեծաքանակ կրճատումներ սկսվեցին ու թերթը ամենօրյա 16 էջից դարձավ 8 էջանոց, ես էլ հայտնվեցի կրճատվողների ցանկում/բայց՝շարունակում էի գրել ,,յա բախտի,, հոնորարային կարգով, ուրիշ թերթերին զուգահեռ, որ ինչ-որ մի բան ,,դուրս գա,,մի քանի հոնորարներից/։Մինչ այդ ,,Առավոտին թղթակցում էի 1995թվից՝՝՝հոնորարային կարգով, մինչեւ 1997թիվը/։Եվ ահա, 2000թվին վանաձորյան մի իրավապաշտպանի միջնորդությամբ ,,բախեցի,, ,,Հայկական ժամանակի,, ,,դուռը,,․թերթն այդ ժամանակ արմատական ընդդիմադիրի համբավ ուներ/ ի տարբերություն ավելի հավասարակշիռ ,,Առավոտի,,/։,,Հայկական ժամանակի,, խմբագրության ներսում մի մակագրություն նկատեցի՝,,Խմբագրին չներվայնացնել,,․ինչից երեում էր, որ աշխատակիցների հումորը տեղն է։Թերթի գլխավոր խմբագիր Նիկոլ Փաշինյանը պայման դրեց, որ մշտական թղթակցության պարագայում հարկ կլինի նյութերն ուղարկել ինտերնետով/ինտերնետն այդ ժամանակ դեֆիցիտ էր․միայն տպարաններում կար, իրավապաշտպանների մոտ, մեկ էլ՝մարզպետարան-քաղաքապետարանում/, ու խորհուրդ տվեց հետաքրքրվել, թե որտեղից կարելի է ինտերնետով նյութ ուղարկել/Մինչ այդ՝թղթակցություններս ,,Առավոտին,, ուղարկում էի հեռախոսով թելադրելու կամ ֆաքսին հաղորդագրություն թողնելու միջոցով, կամ էլ՝ամիսը մեկ-երկու անգամ ուղեւորվում էի Երեւվան ու համ նյութեր էի տանում, համ հոնորար կամ աշխատավարձ ստանում/։Չնայած ,,Հայկական ժամանակի,, հետ կայուն համագործակցություն չստացվեց, բայց ինտերնետ փնտրելու արդյունքում նյութերն այդ ճանապարհով ուղարկելու փորձ ձեռք բերեցի՝այլ թերթերի հետ համագործակցության ժամանակ/այդ թվում ՝ինձ հետ համագործակցությունը 2002-2005թվերին վերականգնած ,,Առավոտի", հետո արդեն՝,,168 ժամ,, ,,Փակագիծ,, ,,Ժամանակ-Երեւան,, եւ այլ թերթերի ու տեղեկագրերի, իրավապաշտպան հանդեսների հետ։

Մինչեւ 2009թիվը սեփական էլեկտրոնային հասցե չունեի, եւ նյութերն ուղարկում էի ինտերնետային գրասենյակների օպերատորների էլեկտրոնային հասցեներից։2009թվի աշնանը ինձ համար արդեն հարազատ դարձած ինտերնետ-ակումբի երիտասարդ օպերատոր Սուսիկը/որ իմ հոդվածներն էր հավաքում ու կատակում, թե ,,փաստորեն ձեր առաջին ընթերցողը ես եմ,,/ հայտնեց, որ ինքն արդեն այլ աշխատանքի է անցնում, եւ, որպեսզի ես հետագայում դժվարությունների առաջ չկանգնեմ, առաջարկեց ինձ համար էլեկտրոնային հասցե բացել։Հենց նրա օգնությամբ էլ բացեցի էլ․հասցե, եւ դրանից հետո արդեն նյութերս հավաքող օպերատորներն իմ հասցեից էին ուղարկում։Ընդ որում, 2009թվին էլ լրագրողական իմիջին վայել լուսանկարի անհրաժեշտություն առաջացավ, երբ իմ նյութերից 2-ը տպագրած կայքերից մեկն առաջարկեց լուսանկար ուղարկել․դե Սուսիկն էլ տեղնուտեղն ինձ նկարեց իր բջջայինով/ու հենց այդ նկարն էլ 2 տարի անց՝տեղադրեցի ֆեյսբուքում գրանցվելիս՝որպես պրոֆիլային, ու մինչ օրս մնում է/։

2011թվին ստիպված էի թերթային անկայուն կախվածությունս փոխարինել համացանցային կայուն անկախությամբ, ու ավելի անկախ գրել, առանց թերթային  գրաքննության, ու գրանցվեցի ֆեյսբուքում՝իմ վաղեմի ծանոթ, երկարամյա մանկավարժ Սոֆյա Քալանթարյանի խորհրդով։Համացանցում մի օր աչքովս ընկավ երբեմնի գործընկերուհուս/,,,,Ժամանակ-երեւան,, եւ ,,Հրապարակ,, թերթերից/, լուսահոգի Գայանե Բաբայանի մասին հոդված՝մի բլոգում, ու որոշեցի ես էլ բլոգ բացեմ։Համակարգչային օպերատորի օգնությամբ տեղնուտեղը բլոգ բացեցինք ու անունն էլ հանպատրաստից միտս եկավ՝,,Ազատ, անկախ,,/ու այդպես էլ կնքեցի՝լատինատառ/։Դրանից հետո ակումբի օպերատորը նյութերս հավաքում էր բլոգում եւ ափսոսանքով ասում․,,Հիմա սա ոչ մի թերթի չենք ուղարկու՞մ․ բա թենց ոնց կլինի, դուք փաստորեն չեք վարձատրվում,,/։

2012թվին մի օր պարզվեց, որ համակարգչային օպերատորն այդ պահին զբաղված է, եւ անգամ այդ օրը չի կարող նյութս հավաքել։Հենց այդ ժամանակ որոշեցի ինքս իմ նյութերը հավաքել փորձեմ։Ըստ այդմ՝համակարգչի լատինատառ այբուբենը հատ-հատ արտագրեցի թղթի վրա՝կողքը գրելով դրա համարժեք հայերեն տառերը, ու սկզբում այդ ,,հուշաթերթիկով,, էի հավաքում նյութերս/արդեն բլոգում, որ բացել էի 2011թվին/։Սկզբի համար դա աշխատատար ու ծախսատար պրոցես էր․բայց՝բարեբախտաբար տվյալ համակարգչային կետում զեղչեր էին գործում կանանց համար ու երկրորդ ժամն էլ անվճար էր։․․․Չիք չարիք՝առանց բարիքի․երբ ինտերնետ-ակումբներից որեւէ մեկը փակվում էր՝սկսում էի նորը փնտրել, ու պարզվում էր, որ այդ նորն ավելի մատչելի է, հետո երբ սկսեցին օպերատորները քչություն անել, սկսեցի սովորել ինքս հավաքել իմ նյութերն ու փառք Աստծո, արդեն 6 տարի է, ոչ միայն իմ, այլեւ երբեմն՝ծանոթ-մտերիմների տեքստերն ու նամակներն էլ եմ հավաքում հարկ եած դեպքում։Հետո արդեն ինքնուրույն՝եւս երկու բլոգներ ստեղծեցի՝Լրագրողական նոթեր եւ Պատմաքաղաքական բլոգ։Փաստորեն, կար ժամանակ, երբ համակարգիչն ինձ համար խորթ էր ու օտար, անգամ՝թշնամաբար էի տրամադրված համակարգչի նկատմամբ, քանի որ ընդունված կարծրատիպ կար, որ համակարգիչը ,,երեխու,, կամ ,,ջահելի,, բան է, ,,մեծերի համար,, չի, ու ավագ սերնդի համար այն ժամանակավրեպ է, բայց կյանքն ապացուցեց, որ ավագ տաիքում էլ կարելի է վերամասնագիտանալ ու ինտեգրվել ժամանակակից տեխնոլոգիաներին։Բայց այ՝երիտասարդ զարմուհուս, որ, ի տարբերություն ինձ, համակարգչային դասընթացների է գնացել, զարմացած հարցրի, թե ինչպես է, որ սոցցանցերում գրանցված չի, քամահրանքով ասաց․,,Ինձ էքան մեծ շրջապատ ունեմ, որ վիրտուալ շփումներն ինձ չեն հետաքրքրում,,։Հիմա համակարգիչն ինձ համար դարել է գոյության ձեւ, կենսակերպ, բայց երբ տեսնում եմ, որ այն կարող է ֆանատիզմի վերածվել, ինքս իմ եռանդը չափավորում եմ ժամանակ առ ժամանակ, աշխատելով ավելի շատ իրական կյանքով ապրել։

․․․․Փաստորեն, ինտերնետին ծանոթանալու համար Փաշինյանին եմ պարտական, ֆեյսբուքում պրոֆիլային նկարիս համար՝Սուսիկին։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

Ինչու ես չդարձա լրագրողների միության անդամ

Անձնական արխիվներիս մեջ հայտնաբերելով վանաձորյան երբեմնի ,,Տեսադաշտ,, երկշաբաթաթերթի կողմից 1996թ․տրված տեղեկանքը՝որպես երաշխավորագիր ներկայացնելու ՀՀ լրագրողների միություն, որոշեցի անտիպ նյութերիս արխիվից վերջապես արեւի երես հանել նաեւ տարբեր ժամանակներում գրված եւ վերաթարմացված հուշագրությունս՝2017թ․վերջնական տեսքի բերված․այն մասին, թե ԻՆՉՈՒ ԵՍ ՉԴԱՐՁԱ ՀՀ ԼՐԱԳՐՈՂՆԵՐԻ ՄԻՈՒԹՅԱՆ ԱՆԴԱՄ։Սա նաեւ հուշագրություն է ավելի քան 20 տարի ՀՀ լրագրողների միությունում տիրող ներքաղաքական իրավիճակի մասին։ Բարեբախտաբար, տարեվերջին ՀԼՄ-ում տեղի ունեցավ Մեծ բեկում, քանի որ միության 80-ամյա նախագահը՝ավելի քան 2 տասնամյակ իշխած, հրաժարական ներկայացրեց։

․․․1996թվին ՀՀ լրագրողների միությանն անդամագրվելու դիմում գրեցի․այն ժամանակ թղթակցում էի վանաձորյան ,,Տեսադաշտ,, թերթին/համատեղությամբ՝,,Ընտանիք,, եւ ,,Կանչ նախնյաց,,վանաձորյան, ինչպես նաեւ՝,,Առավոտ,, եւ ,,Գիտություն,, հանրապետական թերթերին/, եւ միաժամանակ՝Վանաձորի մանկավարժականի գրադարանում մատենագետի հաստիքով էի։Լրագրողների միություն դիմում գրելուս նպաստել էր այն, որ ,,Հայաստանի հանրապետություն,,թերթում կարդացի միության նախագահ տիկին Ա․Գ․-ի հարցազրույց-պատրաստակամությունը՝միությունը ,,նոր, երիտասարդ կադրերով համալրելու եւ այն թարմացնելու մասին,,։,,Երիտասարդ,, ասելով՝նկատի էր առնվում այն,որ անդամը 50 տարեկան չլինի/այն ժամանակ ես 36 տարեկան էի/։

Նախ՝դիմումս կից փաստաթղթերով մի լավ ,,թթվեց,, երբեմնի ,,Վանաձորյան կյանք,, ռադիոխմբագրի գզրոցներում, այնուհետ այնտեղից ,,պաս տվեցին,, ՀՀ լրագրողների միության Վանաձորի բաժանմունք, որտեղ էլ դիմումս ,,քաղբանտարկյալի,, կարգավիճակում մնաց մինչեւ 1998-99թվերը՝ իշխանափոխության շրջան․ հանրապետությունում իշխանություն էր փոխվել, Վանաձորում էլ՝սկսվել էր փոփոխման սկիզբը։Ի վերջո, մի ,,գեղեցիկ օր,, մի երիտասարդ լրագրողուհու միջոցով հեռախոսով խնդրեցին գնալ տեղական խմբագրություն եւ վերցնել անդամության տոմսը՝5000դրամ մուծելու պայմանով․որպես տարեկան անդամավճար եւ տոմսի պատրաստման արժեք։Միաժամանակ ,,պարզվեց", որ ,,մեղավորը,, ես եմ, որ ,,այդքան ժամանակ,, չեմ հետաքրքրվել տոմսիս ճակատագրով/երեւի տեղյակ չէին, որ այդ առթիվ կոշտ խոսակցություն եմ ունեցել ,,Վանաձորյան կյանք,, ռադիոյի խմբագրի հետ, եւ դրանից հետո դադարեցրել համագործակցությունս, որ հասարակական հիմունքներով էր, ոչ վճարովի/։Հեռախոսային երկար-բարակ բանակցություններից հետո, ի վերջո, անդամատոմսի գինն իջեցվեց 4 հազարի, բայց ես այդպես էլ չէի հասկանում, թե ինչու՞ պետք է միանգամից այդքան գումար մուծի  հայաստանյան լրագրողը, երբ որ ՀՀ-ում նվազագույն աշխատավարձը 3-4հազար դրամ էլ չկար։Ընդ որում,անդամավճարի չափը, փաստորեն, ավելի վաղ էր սահմանվել, երբ նվազագույն աշխատավարձն ավելի քիչ էր։Հետեւաբար, ՀՀ Լրագրողների միության անդամ դառնալ ցանկացողը պետք է հովանավոր գտներ, ահա եւ ձեզ՝մտավորականի կախվածությունը փողատերերից, իսկ ես չէի ցանկանում այդ գնով ՀԼՄ անդամ դառնալ եւ ինչ-որ մեկից կախվածություն ունենալ/գովազդային դաշտում էլ չեի աշխատում/։Ըստ այդմ,միության անդամատոմսը շարունակում էր պատանդ մնալ միությունում եւ, փաստորեն, ամեն տարի ,,փրկագինը,, պետք է ավելանար՝1 հազարով/քանի որ տարեկան անդամավճար էր սահմանվել 1000դրամը/։

Եկավ 2004թիվը։ՀՀլրագրողների միության նախագահ տիկինը/այժմ արդեն՝նախկին/ բացառիկ այց էր կատարել Վանաձոր՝լրագրողական սեմինարի շրջանակներում, որ կամակերպել էր Երեւանի մամուլի ակումբն ու Խոսքի ազատության պաշտպանության կոմիտեն։Քննարկվում էր տեղեկատվության ազատության մասին օրենքը։Քննարկմանը, որ տեղի ունեցավ ՀՔԱ Վանաձորի գրասենյակում, հրավիրվել էի նաեւ ես՝որպես հանրապետական թերթի թղթակից։Ինքս ցանկություն չունեի այդ սեմինարի ժամանակ վերոնշյալ թեմայով խոսել/քանի որ դա սեմինարի հետ առնչություն չուներ/, բայց միության նախագահ տիկինը որոշեց ինձ ներքաշել այդ թեմայի մեջ, ու մի ,,անկապ,, ,,ռազբոր,, սկսվեց այն մասին, թե իբր ես ,,այս եմ ասել, այն եմ ասել,,միության ղեկավարության հասցեին/լրագրողական ներքին շրջանակներում/։Թերեւս, միության նախագահին ,,արջի ծառայություն,, մատուցելու նպատակով, լրագրողական ներքին շրջանակների խոսակցությունը իշխանահպատակ ԶԼՄ-ները ,,մեկը 10 դարձրած,,՝հասցրել էին վերջինիս ականջը՝իմ դեմ հրահրելու նպատակով։Միաժամանակ նրան դուր չեկավ այն հարցադրումս, թե ո՞ր տրամաբանությամբ պետք է լրագրողը միանգամից 4000դրամ մուծի՝վկայական ստանալու համար։Հիմա էլ պարզվեց, որ 4000-ը ,,թյուրիմացություն,, է եղել, եւ գումարը պետք է լիներ 3000դրամ․պարզաբանվեց, որ 2000դրամը անդամատոմսի արժեքն է, 1000-ը՝անդամավճարը/իհարկե՝արդեն անցածի կտրվածքով, որովհետեւ եթե հաշվի առնվեր, որ  դիմում գրելու օրվանից՝1996թվից,ինձ անդամագրել են, ու ամեն տարվա կտրվածքով 1000-ական դրամ անդամավճար կարող էր  սահմանվել, ստիպված կարող էի լինել նշված գումարից մի քանի անգամ ավել մուծել՝7-8 տարվա կտրվածքով։Միության նախագահ տիկին Ա․Գ․-ն նույնիսկ դիտողություն արեց, որ ես ,,հարցին իրատեսորեն չեմ մոտենում,,։,,Իսկ մի՞թե իրատեսական է, որ լրագրողը կարող է հնարավորություն չունենալ միամգամից այդքան գումար մուծել,,-այս դիտարկումս էլ նրան դուր չեկավ, ու դրանից հետո զարմացած հետաքրքրվեց, որ մի՞թե ես թերթից աշխատավարձ չեմ ստանում, եւ որքա՞ն է կազմում այն/այդ ժամանակ՝29 հազար դրամ, որի հույսին էր մի ամբողջ ընտանիք՝4 անդամից բաղկացած,որոնցից երկուսը՝թոշակառու, մեկը՝վճարովի համակարգի ուսանող/։Բանակռվի վերածված զրույցը շարունակելն արդեն ոչ միայն տհաճ էր, այլեւ՝վիրավորական, երբ փորձ է արվում հաշվել գրպանիդ փողերը։Բայց առավել վիրավորական էր այն, որ միության նախագահն առաջարկեց, որ ես նոր դիմում ներկայացնեմ՝նոր հիմունքներով, ու ինձ որպես լրագրող ներկայացնելու համար՝դիմումիս կցեմ 5 հոդված/այնպես, ինչպես 1996թվին, երբ դեռ 1-2 տարվա լրագրող էի/։Իմ այն դժգոհությանը, թե ինչու՞ պետք է ինձ ներկայացնելու համար նոր դիմում գրեմ,եւ դեռ՝հոդվածներս կցեմ կրկին, երբ որ ,,արդեն 9 տարվա լրագրող եմ,,՝միության նախագահն արդարացավ, թե ,,ես ձեր հոդվածները կարդում եմ իհարկե, բայց միության վարչության անդամներն էլ պետք է կարդան,,։Ստացվում էր, որ Լրագրողների Միության վարչության թերթ չկարդացող անդամները պետք է լրագրողական դաշտում այն ժամանակ 9տարի մշտական գործունեություն ծավալած լրագրողին գնահատեին ու որոշեին՝ընդունե՞լ, թե/ չընդունել։Ի դեպ, մեր ոչ հաճելի զրույցն ընթանում էր Երեւանի Մամուլի  ակումբի ու Խոսքի պաշտպանության կոմիտեի, ՀՔԱ Վանաձորի գրասենյակի ղեկավարների/կարծեմ ,,Ինտերնյուսից, էլ կային/, ինչպես նաեւ՝վանաձորյան ԶԼՄ-ների ներկայությամբ։Եվ, երբ նոր հիմունքներով դիմում գրելը համարեցի իմ լրագրողական գործունեության հանդեպ վիարվորանք, ու ասացի, որ այդ դեպքում ես հրաժարվում եմ այդ միության անդամ դառնալուց, ՀԼՄ նախագահ տիկինը, որի թոշակի տարիքը դեռ այն ժամանակ վաղուց էր լրացել, վրեժխնդիր տոնով ասաց․,,Ինչ լավ է եղել, որ ձեզ այն ժամանակ չենք ընդունել,,։Դրանից հետո ես սեմինարի ,,գեղարվեստական մասին,, չմնացի եւ դուրս եկա,իսկ միության նախագահը նետեց․,,Ես գիտեմ, որ դուք այս մասին գրելու եք ձեր թերթում, գնացեք ինչ ուզում եք՝գրեք,,։Իհարկե ես այնքան միամիտ չէի, որ չիմանայի, որ եթե անգամ գրեի, վերջինիս հետ բարի-դրացիական հարաբերություններ ունեցող թերթը դա չէր տպագրի, այլ թերթերի էլ նպատակահարմար չգտա այն հանձնել, բայց՝այն մնաց իմ անձնական արխիվում՝տարիներ շարունակ։Տարօրինակ պատահականությամբ, սակայն, հենց այդ տարում՝2004թվին, անսպասելիորեն դադարեցվեց իմ աշխատանքային պայմանագիրն այդ թերթում, որի հետ թղթակցում էի՝որոշակի գրաքննության պայմաններում։Իսկ դրանից 1 տարի անց՝ վերջնականպես թեքվեցի ընդդիմադիր թերթերի ուղությամբ, որտեղ գրաքննական ռեժիմ չկար․քանի դեռ վանաձորյան տեղական ,,մաֆիայի,, ձեռքը նրանց էլ չէր հասել։

․․․ՀԵՏԳՐՈՒԹՅԱՆ ԿԱՐԳՈՎ․Հատկանշական է,որ 1995թվին ,,Հայաստանի հանրապետություն,, թերթում ՀԼՄ նախագահը ոչ միայն չէր խոսել անդամավճարի չափի ու անդամատոնսի արժեքի մասին, այլեւ նշել էր․,,Այսօր մեզ պետք են երիտասարդ ուժեր, որպեսզի թարմանա մեր միությունը։50-ն անց լրագրողն արդեն չի կարող ՀԼՄ անդամ լինել,,։

Անցել է 23 տարի։Այդ խոսքերն ասող միության նախագահը միայն 2017թ․հրաժարական տվեց՝80 տարեկան հասակում․էդ թարմացումը բա նրան չէր վերաբերվու՞մ․․․թե՞ ՀՀ նախկիններին ձեռնտու էր։Ի դեպ սովետական տարիների մի գործազուրկ լրագրող մի օր խոստովանեց, որ ինքը վաղուց ի վեր անդամավճար չի մուծում/միաժամանակ գանգատվելով, որ առհասարակ այդ տոմսը ոչ մի արժեք չի ներկայացնում իրենից,եւ ՀԼՄ անդամը չունի որեւէ առավելություն՝մյուսների հանդեպ /։Երեւի թե անդամավճար չմուծող ,,դեդովշչինայի,, պատճառած վնասը ՀԼՄ-ն փորձել էր փոխհատուցել նոր ընդունվողների հաշվին։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ,Վանաձոր, ազատ լրագրող, բլոգեր

,,Լեւիների,, ցանցում

Հուշագրություն՝1990-ականների  անտիպ նյութերիս արխիվներից։Հիշեցնենք, որ 1996թ․Վանաձորը մի քանի տարվա հովհարային անջատումներից հետո, հանրապետությունում առաջինն անցավ շուրջօրյա էներգամատակարարման՝որպես աղետի գոտի/այդ առումով առաջ անցնելով անգամ մայրաքաղաքից, որտեղ մի քան ամիս ավելի ուշ անցան շուրջօրյա էներգամատակարարման/։
Ստորեւ ներկայացվող ֆելիետոնը նախատեսել էի տպագրել վանաձորյան մամուլում, բայց՝այն չտպագրվեց այնպես, ինչպես չտպագրվեց նաեւ ,,Գրական Լոռի,, երբեմնի ամսագրում, որ շատ կարճ կյանք ունեցավ։Այդ տարիներին ,,Գրական Լոռին,, հովանավորվում էր ՀԷՑ-ի կողմից, եւ, թերեւս, նաեւ դա էր չտպագրելու պատճառը, քանի որ ֆելիետոնն անդրադառնում, էր համակարգի խնդիրներին՝երգիծանքի գրչով։Ըստ այդմ, նյութը մնաց իմ արխիվներում՝շուրջ 22 տարի։Հիմա այն սոսկ որպես հիշողություն է ու պատմական վկայություն՝1990-ականների մասին․այն մասին, թե ինչպես հնարամիտ բնակիչները հարկադրված էին ապօրինի գծեր՝,,լեւի,, հոսանք քաշել հիմնարկներից, վերջիններիս տերերի հետ ներքին համաձայնության գալով՝երկուստեք ձեռնտու գործարք կնքելով՝ի վնաս բյուջեի։Ծանր տարիներ էին, մարդիկ այլ ելք չունեին/որը ,,լեվի գիծ,, էր քաշում, որը ,,դվիժոկ,, էր տեղադրում/․թեպետ, պետք է խոստովանել, որ հիմա էլ են երբեմն վերադառնում հովհարայինի ժամանակներին՝մի քանի ժամանոց անջատումներ անելով՝,,պլանային եւ նորոգման նպատակներով,,․ինչպես նաեւ՝անպլանային ու անկապ․․․
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

,,Լեւիները ,,խառնվել էին իրար․

-Ասըմ են էսա կռւգլասուտըչնի լիս տեն տա՝արենդով, բա ո՞նց անենք։

-Հա էլի,թե էն վախտ մի 1000-2000դրամով պրծնըմ էինք, հըմի ինչքան բընացնենք՝էնքան տենք տա, թենց ո՞նց կըլի։

-Բերեք փող հըվաքենք, մարդ-մուրդ գտնենք, էն լեւի չունեցողներին էլ խաբենք, թե շչոտչկի հըմար ենք հըվաքըմ։Մի բան անենք՝դբա դեսը գան ոչ։

Միամիտներն ուրախացան․վերջապես իրենք էլ մի քիչ մարդ կզգան իրենց, հեռուստացույց կդիտեն, ,,Սանտա-Բարբարա", ,,Տրոպիկանկա,, կպատմեն իրար, բայց․․․փողերը հավաքվեցին, իսկ լույսը չկար ու չկար։,,Էրկուշաբթի կըլի", ,,Ամսի 1-ից", ,,Գրաֆիկը հանվել ա", ,,Գազը պայթել ա,,․․․,,

Ավելի բանիմացները խորհուրդ տվին․,,Ինչ եք կորցրել՝ինչի հետեւից եք ընկել․հրեն մեր էսինչի շենքում մի ամիս ա՝շչոտչիկը դրած ա, լիսը չկա,գլխներիդ ճարը տեսեք,,։

Ու մինչ հուսալքված բնակիչները գլուխ էին կոտրում հանելուկի շուրջ, մի օր էլ էլցանցի ներկայացուցիչը հայտնվեց, թե՝,,Էկել եմ հաշվիչի ծախսը համեմատեմ, բերեք տենամ՝ինչքան եք մուծել,,։

-Այ ախպեր ջան, մենք լիս ե՞նք տեսել, որ փող տանք։

-Բա հնից մնացած պարտք-մարտք էլ չունե՞ք։

-Չէ,չէ, ի՞նչ պարտք, ի՞նչ բան, սպոնսորով-բանով փակել ենք-պրծել, էս էլ քեզ՝կվիտանցիքը։

-Հա՜՞․․․,-հիասթափվեց ,,ախպերը",-լավ, էգուցվանից լիսը կըլի։

Եկավ ,,էգուցը", ,,էլօրը", ,,գալօրը"․․․․բայց լույսը չեկավ։

-Այ ախպեր ջան, էս քու լիսն ի՞նչ էղավ, կինոն մնաց է՜․․․կինոն․․․

-Կինո-մինո չգիտեմ, սխալ բաներ եք արել, ձեր գիծը նագրուզկայա էլել, ծախսը շատ ա ցույց տալի, փողերը կտաք՝կտանք, չէ՝չէ, զրից չկա։

-Ախր ո՞նց․․․ախր մենք․․․ախր դուք․․․

-Ինչ-ի՞նչ․․․էդ ու՞մ եք վախացնըմ, ինձ հաթաթա տվողը հլա չի ծնվել, գնացեք որտեղ ձերը կասեք, ընտեղ էլ իմն ասեք։Իմ դեմ խաղ չկա։Կտաք՝կտանք, չէ՝չէ,-երդվեց ,,ախպերն,, ու ամեն բան վերջացավ։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ, 1996թ․

,,էս քաղաքում վերջում կմնան մի քանի մարդ՝գելերը կգան կուտեն-կպրծնեն,,

           2001թվի անտիպ նյութերիս արխիվից

-------------------------------------------------------

Վանաձորի մտավորականների հետ հանդիպման ժամանակ հետաքրքիր երկխոսություն ծավալվեց ավագ սերնդի ներկայացուցիչ, գրականագետ Գառնիկ Կուրղինյանի եւ ԱԺ պատգամավոր,ՍԻՄ անդամ Հայկ Բաբուխանյանի միջեւ։Երբ պարոն Բաբուխանյանը դժգոհեց երկրում տարվող քաղաքականությունից, Գ․Կուրղինյանը հետաքրքրվեց, թե ի՞նչ է անում ՍԻՄ խմբակցությունը՝երկիրը ծանր իրավիճակից դուրս բերելու համար։Տեղեկանալով, որ ՍԻՄ-ն այդ հարցում ԱԺ-ում լծակներ գործադրել չի կարողանում՝խմբակցության փոքրամասնություն լինելու պատճառով,Գ․Կուրղինյանը դժգոհեց․,,Բա ձեր դերը ո՞րն է խորհրդարանում, դուք չե՞ք կարողանում կանխել,բա Ազգային ժողովում ձեզ ավելորդ չե՞ք զգում,ձեր առաքելությունը ո՞րն է,եթե դուք չեք կարողանում նպաստել ազգի պահպանման գործին,,։

Արտագաղթի վերաբերյալ իր մտահոգությունները, հայտնելիս սպառիչ պատասխան չստանալով՝պարոն Կուրղինյանը հռետորական հարցադրում արեց․,,Ստացվում է, որ ձեր դերը՝որպես պատգամավոր, եւ իմ դերը՝որպես շարքային քաղաքացի, նու՞յնն է,,։Իսկ երբ ճշտեց, որ պատգամավորներն ստանում են 100հազար դրամ աշխատավարձ,զարմացած հարցրեց․,,Էդ ինչու՞ համար եք դուք այդքան փող ստանում, ինչո՞վ եք դուք ինձնից ավել,,։

Հ․Բաբուխանյանը նախ նշեց, որ այդ աշխատավարձը շատ քիչ է այն հարվածների համար, որ իրենք կրում են, եւ երբեմն իր մտքով անցնում է պատգամավորությունը թողնել եւ բիզնեսով զբաղվել, բայց հանուն ազգի՝դա չի անում։Նա միաժամանակ կոչ արեց այդտեղ գտնվող սակավաթիվ մտավորականներին/որոնց թվում՝2 լրագրողներ/, չհուսահատվել, ժողովրդին համոզել, որ ընտրությունների ժամանակ չի կարելի ձայնը վաճառել 500դրամով, սակայն նրա այս դիտարկումն էլ արժանացավ Գ․Կուրղինյանի ,,հակահարվածին,, եւ նա  հուսահատ տոնով ասաց․,,Էս քաղաքում վերջում կմնան մի քանի մարդ՝գելերը կգան կուտեն-կպրծնեն,,։

Հ․Բաբուխանյանը նաեւ նշեց, թե այնուամենայնիվ, իրենք որոշակի քայլեր անում են, սակայն նրա ընդդիմախոսը կրկին առարկեց, ասելով․,,Արդյունքները մենք չենք տեսնում,,

Ի դեպ, արտագաղթի ահագնացող չափերի վերաբերյալ եղան նաեւ այլ ելույթներ։Իսկ մի մտավորական դժգոհեց․,,Էսօրվա մեր դարդուցավը թողած՝դարասկզբի ցեղասպանության հարցերն են բարձրացվում,,։

Որքան հասկացանք, ՍԻՄ-ի, կոմունիստների եւ ԱԺՄ-ի առանձին գործիչների տեսակետները՝երկրի արտաքին քաղաքականության հարցում, գրեթե նույնն են։,,Հայաստանը կախված պետություն է միջազգային ընկերություններից։Պետությունը կառավարվում է համաշխարհային բանկի կողմից,,,-այդ կառավարման մեխանիկան բացատրելով/այն է՝վարկերը տալիս են պատվերն էլ հետը/՝ պարզաբանեց Բաբուխանյանը, որին, ի դեպ, մտավորականներից մեկը փորձում էր 13 տարով ետ տանել եւ քաղաքական գնահատական տալ 1988թվի երկրաշարժին, այն համարելով ,,արհեստական,,։

․․․Հետաքրքիր է, ինչպե՞ս կարելի է պատկերացնել 4000դրամ ստացող մտավորականի ,,ակտիվությունը,,՝սոցիալական ծանր բեռի տակ կքած, եթե ԱԺ պատգամավորը քիչ է համարում 100հազար դրամ աշխատավարձը՝առավել ,,ակտիվանալու,, համար։Իսկ կառավարության առանձին անդամներ էլ հայտարարում են, որ կոռուպցիայի դեմ պայքարելու համար առավել մեծ գումարներ են պետք՝վարկերի կամ դրամաշնորհների տեսքով։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

Հ․Գ․Սույն նյութը , որ մինչ օրս իմ անտիպ նյութերի արխիվում էր /քանի որ որեւէ թերթում տպվելու պատիվ չի ունեցել՝ինչ-ինչ հանգամանքների պատճառով/, փաստորեն, 17 տարվա վաղեմություն ունի եւ  պատմական վկայություն է՝այն ժամանակվա ներքաղաքական իրավիճակի, պատգամավորների աշխատավարձերի եւ անգամ՝ընտրակաշառքի չափի մասին։

․․․Պարոն Բաբուխանյան, դուք հիմա ԱԺ-ում արդեն մեծամասնություն եք, այլեւս ընդդիմադիր փոքրամասնություն չեք՝ինչպես 17 տարի առաջ, հիմա՞ ինչն է խանգարում, որ ժողովրդանպաստ օրենքներ ստեղծեք Ազգային Ժողովում/ԽՍՀՄ ավանդների շուտափույթ վերադարձ՝արժանապատիվ հաշվարկով եւ փոխհատուցմամբ, 28 տարվա տոկոսներով, կենսաթոշակաիյն շեմի իջեցում՝կապված երկրում գործազրկության եւ աշխատատեղերի սղության հետ, պետական համակարգում թափուր հաստիքների հրապարակայնության ապահովում/․մանավանդ, որ արդեն պատգամավորներն ստանում են 6-7 անգամ ավելին, քան՝17 տարի առաջ․շուրջ 6-700հազար դրամ աշխատավարձ/ներառյալ՝հավելավճարներն ու գործուղման ծախսերը/։

Կոտրված դուխու տուփը

Ամեն տարի մարտի 8-ին՝ես հիշում եմ այս դեպքը՝1975թե 1976թիվն էր․․․։Սովորում էի 8-րդ կամ 9-րդ դասարանում ու ծնողներիցս գաղտնի՝հանդիպում էի հարակից բակից մի տղայի հետ, որ չնայած փայլուն արտաքին չուներ, բայց՝լավ կիթառ էր նվագում եւ ուներ աղջիկներին ,,օձի լեզվով,, հրապուրելու ձիրք։Նա դասընկերուհուս եղբայրն էր, ում առաջին անգամ հանդիպել էի ,երբ մանկությանս բակային ընկերուհիներիս հետ գնացել էինք կինո՝մանկական ժամի, եւ վերջինս ինձ ,,հայտնաբերել,, էր, քանի որ նոր էի տեղափոխվել նոր դպրոց՝բնակության վայրի փոփոխության պատճառով․,,Կոնգոյից,, փոխադրվել էինք ,,քաղաք,,։Եվ ահա՝հետաքրքրվել-հարցուփորձ էր արել, եւ գտել, որ ,,արժե,, ինձ հետ ապագայի հույսեր կապել եւ ,,էն գլխից,,՝,,իրենով անել,,։Մեծ դժվարությամբ, բայց՝կարողացավ գրավել ինձ/թե նրանից էր,որ պատանեկան-անցումային շրջան էր, թե հետաքրքրությունից դրդված․․․թե ընդունված էր, որ ժամանակակից ,,պարմանուհիները,,պետք է անպայման ասպետ ունենան ու ընկերուհիների մոտ հպարտանան նրա արժանիքներով․․․թե կիթառի նվագը գրավեց․․․մի խոսքով՝սկսեցի հանդիպել հետը՝երաժշտական դպրոցից տուն տանող ճանապարհին, որի ընթացքում ինձ ուղեկցելու ,,բացառիկ,, հնարավորություն էր ստացել։Երբեմն էլ զբոսնում էինք քիմիագործների այգում կամ հասնում մինչեւ քաղաքային այգի, Լճեր, կամ՝պարզապես փողոցները ,,չափչփում,,։Տուն գնալուց հետո էլ հեռախոսով էինք ,,գյալաջի,, անում/ինքը երբեմն տանից էր զանգում, երբեմն՝փողոցի 2 կոպեկանոց ավտոմատ-հեռախոսներից, ու երբեմն լսում էի, որ կողքից պահանջում են, որ խոսակցությունն ավարտի/։Զարմուհիս, որ ինձնից 4 տարով մեծ էր ու ինձ համար ավագ քրոջ կարգավիճակում էր/նրա հետ էի մշտապես կինո-թատրոն գնում,համերգներ՝որոնց տոմսերը ձեռք էր բերում ծանոթների միջոցով, շփվում, հյուր գնում/, չէր խրախուսում իմ հանդիպումները, բայց զգուշացրել ու խիստ պատվիրել էր, որ հանկարծ չլինի թե ընկերոջիցս  թանկ նվերներ ընդունեմ։Եվ ահա, մարտի 8-ին գնացի ժամադրության՝մեր մշտական հանդիպման վայր, ու տեսնեմ, որ մի տուփ՝հանդիսավորությամբ ցանկանում է հանձնել ինձ՝որպես մարտիության նվեր։Պարզվեց, այն ժմանակ լավ հարգի ,,Կարմիր Մոսկվա,, օծանելիք էր։Ես էլ զարմուհուս պատվերն անսալով՝կտրուկ հրժարվեցի օծանելիքն ընդունել, ու պատճառաբանեցի, որ տանը չեմ կարող բացատրել, թե ով է այն նվիրել։Ընկերս,երբ տեսավ, որ հորդորները չեն օգնում, զայրացած ասաց, որ եթե չվերցնեմ, այն կջարդի իմ աչքի առաջ։Եվ քանի որ դեռ երիտասարդության շեմը ոտք չէի դրել, ու կանացի պայուսակ չէի կրում, ուստի չէր կարող այն ,,խցկել,, չեղած պայուսակի մեջ․ձեռքերս էլ պինդ-պինդ մտցրել էի գարնանային թեթեւ վերարկուի գրպանների մեջ։Չօգնեցին նաեւ իմ հորդորները, թե ,,ավելի լավ է՝տանես մորդ կամ քրոջդ նվիրես,,․ասաց, որ նրանց համար էլ է գնել։Ու․․․ջարդեց այդ 10ռուբլիանոց դուխին, որի վրա, փաստորեն, ծախսվել էր նրա ուսանողական թոշակի 1/3-րդը։Դա իմ վրա շատ ծանր տպավորություն թողեց, ու մինչ օրս չգիտեմ՝ճիշտ վարվեցի,որ չընդունեցի նվերը՝նրան իսկապես վշտացնելով․ թե՞ սխալ։Իհարկե այդ դեպքը առիթ չդարձավ, որ մենք այդ օրը ,,խռովենք,, ու ,,խռով,, հեռանանք, բայց, տարիներ անց,նա իմ սիրտը կոտրեց՝այդ օծանելիքի տուփի նման։

․․․Անցել է ավելի քան 40 տարի։Այսօր առավոտյան զանգեց զարմուհիս եւ շնորհավորեց Մարտի 8-ս, ու ես նրան հիշեցրի այդ շատ հին դեպքի մասին, որից նա անգամ տեղյակ չէր․մի փոքր մտածեց ու ասեց՝,,Տեսնում ե՞ս ինչ ճիշտ խորհուրդներ եմ տվել քեզ,իսկ մարդիկ կային, որ ասում էին, թե ես քեզ սխալ խորհուրդներ եմ տալիս,,։

Ողբանք մեռելոց, կոչենք ապրողաց։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

AZAT ANKAKH: Խոսքի ազատությունն ու դատաիրավական լրագրությունը Վ...

AZAT ANKAKH: Խոսքի ազատությունն ու դատաիրավական լրագրությունը Վ...: Հուշեր՝վանաձորյան ,,Տեսադաշտ,, առաջին անկախ թերթի մասին 1994-96թթ․թղթակցում էի վանաձորյան ,,Տեսադաշտ,, առաջին անկախ թերթին/մանկավարժական...

,,Մեր վախտ էր, որ սամակատ էր,,

7-8 տարեկան մի տղա երեխա էր այսպես կոչված ,,կվադրատիկ,, քշում մայթի վրա․հայրն էլ մի 15 մետր հեռավորության վրա հետեւելով ու ետեւից գնալով՝բարձր ձայնով հրահանգներ էր տալիս ճանապարհային ոստիկանի նման․,,աջ թեքվի․․․ձախ գնա․․․արագ մի քշի․․․․կանգնի․․․․մայթը չանցնես,չանցնես մայթը․․․,,։Այդ տեսարանը երանությամբ դիտող 2 տարեց տղամարդկանցից մեկը կարոտախտով, թե ափսոսանքով՝ ասաց․,,Մեր վախտ է՜ր, որ սամակատ էր,,։

․․․Էս ,,կվադրատիկը,, նախկին՝սովետական տարիների ,,սամակատի,, կատարելագործված տեսակն է կամ՝դրա ու մանկական ավտոմեքենայի ,,հիբրիդը,,։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

Ձմեռային նոթեր

Կարճ, կարմիր կիսաշրջազգեստով ու կարճ բաճկոնով, կապրոնե գուլպաներով ու կիսաճտկավոր կոշիկներով մի շատ երիտասարդ կամ պարմանի աղջիկ՝անհոգ տեսքով,  շրջապատի կարծիքն արհամարհած ունենալով/այն, թե ,,տեսնես էս ձմեռ օրով չի մրսու՞մ, որ ոտքերը բացել է,,/, հաղթական տեսքով քայլում էր փողոցով։Տարեց կանայք խեթ-խեթ ու չարացած նայում էին, տղամարդիկ՝զմայլվում ու ետ շրջվում կողքով անցնելուց հետո, իսկ ես իմ պատանեկությունն էի հիշում, որ նմանապես՝ձմեռ օրով, կարճ կիսաշրջազգեստով ու թեթեւ բաճկոնով՝դպրոց էի հաճախում բարձր դասարանում, քանի որ շատ ցուրտ չէր, դպրոցն էլ տանից մոտիկ էր, տունն էլ ջեռուցվում էր՝կենտրոնացված ջեռուցմամբ․ընդ որում՝առանց գլխարկի էի ձմեռները սովորաբար, գլխարկ կրել չէի սիրում․շատ-շատ՝ժամանակակից կեպի/ի տարբերություն վերոնշյալ աղջկա, որ հաստ, գործովի գլխարկով էր/։Բնականաբար, եթե մարդը տաք, ջեռուցվող բնակարանից է դուրս գալիս՝ցուրտը կարող է ոչ միայն սարսափելի չլինել այլեւ հույժ ամհրաժեշտ՝շոգից թարմանալու համար։Հիում եմ նաեւ, որ ավարտական դասարանում, ձմեռային արձակուրդներին դասարանով Մոսկվա էինք գնացել՝դասղեկի գլխավորությամբ, ու շոգ մետրոյից դուրս գալուց հետո, մինուս 24-ի պայմաններում պաղպաղակ էինք ուտում։Դրա համար՝սովետական տարիներին կանայք ձմռանն էլ էին կապրոնե գուլպաներով լինում․իսկ հիմա՝սակավաթիվ դեպքերում կարող ենք ձմռանը կապրոնե գուլպաներով կանանց տեսնել․գրեթե համատարած՝անդրավարտիքով են․․․ կանանց մի զգալի մասն էլ մշտապես տաք-տաք փաթաթված քուրքի մեջ, ձեռքերը ցրտից շփելով, ստիպված է օրվա մի մասն անցկացնել դրսում,որ ապրանք վաճառի ու օրվա հացի խնդիրը կամ հոգա, կամ՝չհոգա, եթե առեւտուրն իրեն չարդարացնի․․բա էս կարգի երկիր ե՞ն պահում․․․սովետական կարգերը ոմանք միայն 30-ականների բռնաճնշումների տեսոքվ են հիշում, բայց չեն հիշում, որ 60-80-ականներին մարդիկ առանց խտրականության՝ապրում էին հարմարավետ պայմաններում, ջեռուցվող բնակարններում, որ շատերի համար 20 տարի է՝դարձել է վերհուշ․․․Դրա համար էլ կանայք աստիճանաբար կորցնում են իրենց կանացիությունը։Փայտի վառարանի մոտ կռացած, մոխիր խառնող, կրակ կպցնող ու կրակը փչող կինը կարո՞ղ է կանացիությունը պահպանել․․․

Լուսահոգի մորս հենց  այդ կարգավիճակով եմ հիշում՝1990-ականներից, երբ վաղ առավոտյան աշխատում էր անպայման բոլորիցս շուտ արթնանալ, որ բնակելի շենքի երրորդ հարկում, փակ պատշգամբում տեղադրված փայտի վառարանը վառի, նախաճաշ պատրաստի, որ մեկիս դպրոց ուղարկի, մնացածներիս՝աշխատանքի։/Ինքն այնքանով էր ,,բախտավոր,, որ մինչեւ 1996թվի կենսաթոշակային ռեֆորմն էր թոշակի անցել՝55 տարեկանից, իսկ գործարանում, որտեղ ինժեներ էր աշխատում, արդեն աշխատանքային կրճատումներ էին եղել, ու ստիպված դարձել էր թոշակառու-տնային տնտեսուհի․․․/Ի տարբերություն մորս՝ես հիմա, չնայած նրա այն ժամանակվա տարիքին եմ գրեթե հասել, բայց՝թոշակ կամ աշխատավարձ չստացող ու անեկամուտ բլոգեր եմ, քանի որ թոշակի շեմը հասցրել են 63-ի, որից դեռ շատ հեռու եմ ու հարց է՝կհասնե՞մ այդ տարիքին, թե՞չեմ հասնի, որովհետեւ իշխանություններն ամեն ինչ անում են, որ հնարավորինս շուտ կրճատեն մարդկանց կյանքի տեւողությունը․․․

Անկախության 28-րդ տարին է, բայց շատերն իրենց բնակարաններում դեռ փայտ են վառում ձմռանը,որովհետեւ էներգիան թանկացել է/ի տարբերություն իշխանահպատակ կառույցների, որոնք շարունակում են ջեռուցվել՝կաթսայատների միջոցով/։Եվ այս ծանր, ամարդկային պայմաններում գոյություն քարշ տվող մարդկանց թոշակի տարիքը 55-ի հասցնելը/երբ որ աշխատաշուկայի պահանջարկը մինչեւ 35-40 տարեկանն է/, առնվազն դահիճություն է։Իսկ ազգային ժողովում երբեւէ այս առթիվ որեւէ պատգամավոր հարց չի բարձրացնում․սա էլ առնվազն ազգադավություն է, երբ չտեսնելու են տալիս մարդկանց գերխնդիրները ու ձեվացնում, թե այս երկրի միակ գերխնդիրը թանկացումներն են։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

Միջտիեզերական գագաթաժողով

Վաղ առավոտյան ագռավներն ու կատուները միջտիեզերական գագաթաժողով էին հրավիրել․ագռավները մի հսկա երամով կռավում էին շենքի կտուրից՝ներքեում գտնվող կատուների վրա/երեւի չարախնդալով՝,,թե կարաք՝բռնեք մեզ, դե բարձրացեք կտուր է՜․․․մեծ-մեծ մլավում եք, դե հասեք կտուր տեսնեմ ոնց եք հասնում,,/։Կատուներն էլ անզոր ողբալացով էին արձագանքում։Շատ անհավասար ,,ռազբոր,, էր, որի ,,բազարի,,թեման անհայտ էր։Բայց եթե հավասար մրցակցային պայմաններ լինեին՝,,առողջ մրցակցության,, համար, ագռավները հաստատ կպարտվեին գետնի վրա, եւ ոչ թե կտուրից կչարախնդային, որովհետեւ կատուները վերջերս սկսել են պաշտպանել իրենց նետված հացի պատառների "սեփականության իրավունքը", երբ ագռավները փորձում են նրանց "հացին վայիս լինել", ու կատուների կողմից ընդամենը մեկ քայլ առաջանալն ու թաթիկով վախեցնելը բավարար է լինում, որ ագռավները թռչեն-փախչեն։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

Խոսք ի խորոց սրտի

Ես ոչ ռուսամետ եմ, ոչ ամերիկամետ, ոչ եվրոպամետ, ոչ թուրքամետ․ես հայամետ եմ

-------------------------------------------------------

22-ամյա լրագրողական անդուլ գործունեությանս ընթացքում/որից վեցուկես տարին՝համացանցային ու բլոգերային, անվարձահատույց/,երբ գրիչս կամ համակարգիչը մշտապես ծառայեցրել եմ հանուն արդարության, ընդդեմ ապօրինության  ու անօրինության, ամենամեծ վիրավորանքն ու բարոյական ապտակը, որ կրեցի այս երկրում, այն է, որ այսօր ինձ ,,անբարեխիղճ սպառողի,, կարգավիճակով դատական պատասխանատվության են կանչել՝ՀՀ ջրային տնտեսությունը 1 տարի առաջ սեփականաշնորհած ու իր անձնական բոստանը դարձրած ֆրանսիական ,,Վեոլիա,, ընկերության կողմից, որ ոչ միայն առանց որեւէ փաստաթղթային հիմնավորման թիվ է նկարել իմ հաշվեհամարին, այլեւ՝8 ամսվա կտրվածքով անհիմն պարտք գոյացրել ու բռնագանձման պահանջ ներկայացրել դատարան։

․․․Հատկանշական է, որ 1996-98թվերին, երբ Վանաձորի մանկավարժական ինստիտուտում/որտեղ աշխատում էի գրադարանի մատենագետ/ ղեկավարությունն ինձ հալածում էր անաչառ հրապարակումների եւ իմ հանդեպ թշնամական վերաբերմունքի պատճառով/քանի որ իմ աշխատատեղը որոշել էին հատկացնել իրենց յուրայիններից մեկին՝ի հաշիվ իմ իրավունքների ոտնահարման, իսկ ես իմ իրավունքները պաշտպանել էի փորձում ու հրաժարվում էի կատարել իմ աշխատանքային պարտականությունների մեջ չմտնող հանձնարարություններ․այն է՝սեւագործ բանվորի աշխատանքներ կատարել նկուղային հարկում ,խոնավության ու կեղտի մեջ գտնվող նորոգվող գրադարանում,ու այդ աշխատանքներից խուսափելու նպատակով ոմանք ստիպված էին բժշկական տեղեկանքներ ներկայացնել՝կեղծ կամ իսկական, ոմանք էլ ազատվեցին աշխատանքից, ոմանք արտագաղթեցին, իսկ ես ուղղակիորեն հայտարարեցի, որ չեմ կատարելու այդ աշխատանքները /, ռեկտորը կոլեկտիվի մի քանի անդամների ներկայությամբ հայտարարեց, որ ,,Դուք կազատվեք աշխատանքից որպես անպարտաճանաչ,,։Հիշեցնեմ, որ ես այդ ժամանակ նախընտրեցի սեփական դիմումով ազատվել այդ գաղջ ու գարշելի միջավայրից/թեպետ՝կոլեկտիվում կային մարդիկ, որոնք տուրք չտվեցին բուհի ղեկավարության կողմից 30-ականների ոգով նախաձեռնած ստորությանն ու հրաժարվեցին իմ դեմ ստորագրահավաքին մասնակցել/։Հիմա, փաստորեն, այլ հարթության վրա է փորձ արվում իմ վրա փաթաթել ,,անբարեխիղճ,, պիտակը, ու սա անարգանք է իմ եւ իմ ընտանիքի, լուսահոգի ծնողներիս ու հարազատնեիս հիշատակի, բարի համբավի ու արժանապատվության դեմ/թե ես, թե ծնողներս իրենց բազմամյա աշխատանքային գործունեության ընթացքում՝սովետական տարիներին, ունեցել ենք աշխատանքային խրախուսանքներ, պատվոգրեր, դրական բնութագրեր/։Սա անարգանք է նաեւ իմ լրագրողական-մանկավարժական աշխատանքի վերաբերյալ այն բնութագրի հանդեպ, որ տրվել է 1989թվին՝Բելառուսի ժամանակավոր հայկական դպրոցում մանկավարժ աշխատած ժամանակ՝բելառուս տնօրինության կողմից։Մի՞թե սրա համար ենք 90-ականների ծանր տարիները, ինչպես նաեւ՝1998թվից սկսած՝իշխանության ներքին հրահրմամբ իրականացվող սոցիալական ու բարոյական տեռորի դեմ պայքարելով հասել մինչեւ մեր օրերը/որովհետեւ արտագաղթը համարել ենք ամոթալի փախուստ՝իրականությունից ու քոչվորի հոգեբանություն/։Դե արի ու այսքանից հետո մնա ,,անկախ լրագրողի,, դիրքերում ու քեզնից անկախ մի հայտնվի ընդդիմության շարքերում։90-ականների կեսերին մշակութային թեմաներով ու թարգմանություններով հայկական մամուլում վերջնականապես ոտք դրած, խաղաղասեր լրագրողին վերածեցին ամենաընդդիմախոսի, հետո էլ՝ընդդիմադիրի։Ովքե՞ր՝իշխանություննե՞րը, թե՞ նրանց մշտապես արջի ծառայություն մատուցողները, որոնց երկարակեցության ու հավերժության գաղտնիքը մշտապես եղել են ,,քցումն,, ու իրենց մրցակիցներին ,,սեւել-մրելը,,․գորշ միջակություններին բնորոշ գործելակերպ՝30-ականներից եկող։

Մի՞թե այսքանից հետո սխալված կլինեմ, եթե դիմեմ ռուսական ,,Զվեզդա,, ալիքին ու թունդ հայտարարությամբ հանդես չգամ, ասելով․,,Այո, դուք ճիշտ էիք, Հայաստանում թեւածում է ֆաշիզմի ուրվականը/ի՞նչ տարբերություն, ֆաշի՞զմ, թե՞ ոչ յուրայիններին չհանդուրժելու քաղաքականություն/․բայց՝ոչ թե ազգայնական, հայրենասեր գործիչ Նժդեհն է այդ ,,ֆաշիզմի,, գաղափարակիրը, այլ՝Նժդեհի անունն իրենց համար հաղթաթուղթ դարձրած իշխանությունը, որոնցից որոշներն իրենց կիսագրագետ ու ժարգոնային խառնալեզվով, քաղաքական մակարդակով այնքան են հեռու Նժդեհից, ինչքան՝երկինքը երկրից, ու իրենց հակաժողովրդական գործելաոճով վարկաբեկում են  Նժդեհին։

․․․Ավելացնեմ, որ ես ոչ ռուսամետ եմ, ոչ ամերիկամետ, ոչ եվրոպամետ, ոչ թուրքամետ․ես հայամետ եմ, բայց այսօր ստիպված եմ քաղաքական ապաստան  փնտրել ցանկացած երկրում՝որպես մարդ, քաղաքացի եւ ստեղծագործող մնալու համար։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ,Վանաձոր,ազատ լրագրող, բլոգեր,