63-ը չոքեց դուռներս

 Եվ այսպես,63 տարին չարախնդալով՝չոքեց դուռս,ու ,,ձմեռվա բուքին, սառնամանիքին,, սիրելի տատիս մահվան 33-րդ տարելիցի օրը հասա սոցապի դուռը՝մոտ 25 տարվա աշխատանքային ստաժը հավաստող փաստաթղերով,որոնք դեռ պետք է ստուգվեն՝համապատասխան մարմնի կողմից․մինչեւ կենսաթոշակ նշանակելը,որ տեղի կունենա այն ժամանակ, երբ 63-ը կմտնի իր լիարժեք իրավունքների մեջ։Եվ, քանի որ սոցապ նախարարության կայքից գլուխ չհանեցի/թե ինչքան է կազմում յուրաքանչյուր աշխատանքային տարվա ստաժի գումարը/քանի որ սոցապ նախարարության կայքում դա մի ամբողջ գլուխկոտրուկ է ու ռեբուս՝բարդ տերմիններով կոդավորված, ուստի փորձեցիք պարզել համակարգի աշխատակցից․պարզվեց, վերջինս էլ այդ հարցով կամ բավականաչափ տեղեկացված չէր,կամ՝նախընտրեց այդ գործը թողնել պատկան մարմինների հետագա հաշվարկին․,,Իրենք կհաշվեն,,։Իսկ սոցապ կայքին գրել-հարցում անելն էլ գլխացավանք է․ֆեյսբուքով գրես՝խորհուրդ են տալիս գրես կայքին, կայքին էլ գրում ես՝նամակդ գնում է ուղիղ գրողի ծոցը։

Աշխատանքային գրքույկիս մեջ առկա ստաժից մի հատված տեսնելով՝,,Առավոտ,, թերթի կնիքով, սոցապ աշխատակիցը հետաքրքրվեց․,,Էս թերթը հիմա կա՞,,․այ քեզ անտեղյակությու՜ն․․․իհարկե կա/բարեբախտաբար/։

Հաճելի էր տեղեկանալ, որ սովետական տարիներին աշխատած ժամանակաշրջանի համար այլեվս չի պահանջվում հիմնարկների դռներ ծեծել կամ մարզից այլ քաղաք հասնել՝արխիվներ պեղելու․,,Այդ տարիներին վճարումներ արվել են,,-պարզաբանեց աշխատակիցը/այսպիսով,ընդամենը 1 քայլ առաջընթաց կա սոցապ համակարգում՝10-15 տարի առաջվա համեմատությամբ,իսկ հետընթացը աշխատանքային ստաժի հաշվարկի բարդեցված սահմանումն է, մինչդեռ այն պետք է հասանելի լինի շարքային քաղաքացիներին/։

․․․Ինձ մնում էր միայն ուղեվորվել Վանաձորի մանկավարժական համալսարան՝իմ նախկին կոլեկտիվ, ստանալու տեղեկանք՝1994-98թվերի աշխատանքային ստաժի մասին։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ,Վանաձոր,ազատ լրագրող,բլոգեր

ՇՆՈՐՀԱՎՈՐԱՆՔ

 Լրացավ արմատներով Արեվմտյան Հայաստանից,Կիրովականի ,,Ավտոգենմաշ,,գործարանի նախկին երկարամյա աշխպատակից,աշխատանքի վետերան, հին կոմունիստ Գրետա Հովհաննիսյանի հոբելյանը։Շնորհավորանքներ ստացավ սփյուռքահայ համայնքի հարազատներից՝տեսակապով,եվ բարեկամներից ու հարեվանային համայնքից՝անմիջական կապով։

Տիկին Գրետան, ում հետ ծանոթացել ենք 2021թ․Վանաձորի ՏԻՄ ընտրությունների նախօրեին՝կոմկուսի նախընտրական շտաբում համատեղ աշխատանքից,մեկն է այն մարդկանցից, ովքեր մարդկային շփումներում էլ են կոմունիստ․անկախ կուսակցական պատկանելությունից։Հենց նա էր, որ վերջերս իր քաղաքացիական պարտքն էր կատարել՝օգնություն ցուցաբերելով վթարի ենթարկված մի կնոջ եվ կազմակերպելով վերջինիս համար  շտապօգնություն կանչելը, մինչ այդ՝օգնելով տուն հասնել։

 Գրետա Հովհաննիսյանը, որ այս տարի վերագրանցվեց Հայկումկուսի Վանաձորի քաղկոմում, եվ նորացված տոմս ստացավ,սովետական տարիներին՝1970-90-ականներ,եղել է ,,Ավտոգենմաշ,, գործարանում արտադրամասային կուսքարտուղար,նաեվ՝գործարանի կողմից ընտրվել է ժողատենակալ,սակայն արտադրական պրակտիկան սկսել է Կիրովականի քիմմանրաթելի գործարանից՝այնտեղ ուսումնական պրակտիկա անցնելով։Հպարտանում է,որ սովետական տարիներին՝որպես լավագույն աշխատող, արժանացել է պատվոգրերի, շքանշանների․ աշխատանքի վետերան է․  այս տարի գրանցվեց Վանաձորի պատերազմի եվ  աշխատանքի վետերանների միությունում։Պատմում է, որ  կուսակցական երաշխավորությամբ, տուրիստական ուղեգրով սովետական տարիներին  մեկնել է Բուլղարիա,Ռումինիա/ցույց է տալիս սրբությամբ պահվող լուսանկարները/։Խնամքով պահում է նաեվ իր եվ գործընկերների մասին պատմող թերթերը՝սովետական տարիների կիրովականյան մամուլում/,,Կայծ,, թերթ/։

Ի դեպ, տարիներ առաջ,պատմական հայրենիքի կարոտը սրտում,տիկին Գրետան կարճատեվ ուղեվորության էր մեկնել Թուրքիա․ունի լուսանկար՝Ստամբուլի հայկական եկեղեցու եվ Հրանտ Դինքի հուշաքարի մոտ։

Ներքաղաքական այս բարդ ու հայության համար ճակատագրական օրերին  ուշադիր հետեվում է Արցախում տեղի ունեցող իրադարձություններին, եվ մտահոգ է արցախցիների ճակատագրով։

Ունի 2 զավակ․դուստր եվ որդի,3 թոռ։Թոռնուհիներից մեկը Վանաձորի մանկավարժական համալսարանի շրջանավարտ է, մյուսը՝ուսանողուհի։Թոռը պայմանագրային զինծառայող է։

   Հոբելյարին մաղթում ենք քաջառողոջություն,եվ որ  առաջիկայում հնարավոր նոր ՏԻՄ ընտրություններին ներգրավվի նույն ակտիվությամբ, ինչպես 2021թվի նոյեմբեր-դեկտեմբերին,երբ երիտասարդի առույգությամբ նախընտրական բուկլետներ էր բաժանում՝բարձրահարկ շենքերի բնակիչներին,ինչպես նաեւ՝անցորդներին,բարի ժպիտով կոչ անելով մասնակցել ընտրություններին։Ի դեպ, այս տարի,նոյեմբերին, Վանաձորի ,,Ինֆոտան,, կազմակերպած փառատոնին,որտեղ ներկայացված էին խորհրդային տարիների մասին պատմող ֆիլմեր՝արխիվային նյութերով, ֆիլմերից մեկում ներկայացված հին,սովետական կադրերում հայտնաբերեցինք նաեւ տիկին Գրետային՝,,Ավտոգենմաշ,, գործարանում երիտասարդ տարիներին աշխատանքի պահին։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ,Վանաձոր

,,Մի եղիր ուրագի պես՝միշտ դեպի քեզ,,

 2006թվին հոդված էի ուղարկել ,,Հայկական ժամանակ,, օրաթերթին/քանի որ խմբագիր Նիկոլի հետ բանավոր պայմանավորվածություն էր ձեռք բերվել Վանաձորում, երբ եկել էր՝ ,,Այլընտրանքի,, հետ միասին, ժողովրդի հետ հանդիպման։Նյութը, որ վերնագրված էր ,,Քրեական գործ՝ընդդեմ մարզպետի՞,, մի քանի օր էր չէր տպվում, ուստի այն ուղարկեցի ,,Օրինաց երկիր,, որտեղ այդ ժամանակ Լոռուց տաք-տաք բողոքներ էին հավաքում։Ու մինչ ,,Օրինացում,, լույս կտեսներ՝շաբաթվա վերջին/շաբաթաթերթ էր/, հաջորդ օրը Նիկոլը զանգեց ու ,,մուննաթ,, եկավ, թե ինչի չեմ զանգում -հետաքրքրվում, թե ինչու չի տպվել իմ նյութը․որովհետեվ՝ըստ նրա, ,,քննիչի կարծիքը չկա,,։Հարց․եթե ես թերթից համապատասխան պաշտոնական վկայական չունեմ, գնամ քննիչին որպես ո՞վ ներկայանամ, եվ ի՞նչ երաշխիք, թե դա իմ դեմ պատրաստված ծուղակ չէր։Ու գիտե՞ք որն է հետաքրքիր, որ երբ Նիկոլն իր թերթում որեվէ մեկին քննադատում էր, ոչ միայն տվյալ նյութի մեջ չէր հակառակ կողմի կարծիք տպում, այլեվ՝լույս տեսնելուց հետո հրաժարվում էր հակառակ կողմի պարզաբանում, արդարացում կամ գոնե ինքնապաշտպանություն տպել, եվ ասում էր՝գնացեք դիմեք դատարան։Նրա զանգելու հաջորդ թե մյուս օրը ,,Օրինացում,, լույս տեսավ իմ հոդվածը, որտեղ, չնայած քննիչի կարծիք չկար,բայց՝նյութը հիմնավորված էր փաստերով, որ տրամադրել էր մարզպետից տուժած կողմը՝լուսահոգի դասախոս Գարեգին Ղույումչյանը։Բողոքներ չեղան նյութի լույս տեսնելուց հետո,մնում է հասկանալ կամ կռահել, թե ինչու չէր Նիկոլը ցանկացել այդ նյութը տպել։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ,Վանաձոր, ազատ լրագրող,բլոգեր

Ինչ էր տնօրինել ճակատագիրը

 Երեկ ոչ միայն մի քանի ամիս ապրած ու 1969թ․ մահացած քրոջս ծննդյան օրն էր,այլեվ՝մի փոքրիկ փերիի,ով ապրել էր ընդամենը 4 տարի եվ 1988թ․երկրաշարժի զոհ դարձել՝տատիկին փարված։,,Եթե այդ օրը մանկապարտեզում լիներ,ողջ կմնար,ջրծաղիկով հիվանդ լինելու պատճառով թողեցի տատիկի հետ,,-ցավով պատմում է ամեն տարի այդ օրը փոքրիկի գերեզմանին այցի գնացող վշտահար մայրը,ով հետագայում կորցրեց նաեւ ամուսնուն։

․․․․Ճակատագիրը տնօրինել էր՝ավելի ուշ,88-ից մոտ 30 տարի անց, որ կյանքին անժամանակ հրաժեշտ տված 2 փոքրիկների հարազատները/մեկի քույրը, մյուսի՝մայրը/միմյանց հանդիպեին եվ ոչ միայն վշտակից դառնային ու հարգեին միմյանց  հարազատների հիշատակի օրը/որ ճակատագրի բերումով համընկել էր/,այլեվ՝դառնային իրար հարեհաս,կարեկից ու կիսվեին միմյանց հոգսերով,խնդիրներով․ինչու չէ նաեւ՝փոքրիկ ուրախություններով։Ողբանք մեռելոց, կոչենք ապրողաց։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

ՀՀ Ազգային Ժողովի նախագահին,ՀՀ Աշխատանքի եվ սոցապ նախարարին,ՀՀ Մարդու իրավունքների պաշտպանին

                            ԲԱՑ ՆԱՄԱԿ

      Հարգելի պաշտոնատարներ,քաղաքացիական նախաձեռնության կարգով ձեզ եմ ներկայացնում մի քանի առաջարկներ՝կապված կենսաթոշակային ստաժի օրենքում փոփոխություններ կատարելու հետ։

1․Ստեղծել օրենք՝1989-90-ականներին կամ մինչեւ անգամ՝2000-ի կեսեր աղետի գոտու տնակային պայմաններում գործած հիմնարկներում աշխատած անձանց թոշակը հաշվարկելիս այդ տարիները համարել որպես ,,վնասակար պայմաններում աշխատած,,․քանի որ այդ մարդիկ աշխատել են վառելափայտի օդ շնչելով, ձեռք են բերել հազարումի հիվանդություններ/այնպես, ինչպես սովետական տարիներին կենսաթոշակաիյն հավելում էր տրվում քիմիական գործարաններում վնասակար արտադրամասերում աշխատած անձանց/։Ինքս աշխատել եմ Կիրովականի տնակային դատարանում՝1989-94 թվերին, այնուհետ՝մանկավարժական ինստիտուտի տնակային պայմաններում գործող գրադարանում՝1989-94թվերին, որտեղ եվս  ջեռուցման նպատակով վառելափայտ էր օգտագործվում, հաճախ աշխատել ենք առհասարակ առանց ջեռուցման, եթե վառելափայտ չի եղել, ինչը եվս բնականաբար, վտանգավոր է առողջության համար։Ցավոք, ոմանք այդ ամենի հետեվանքով ձեռք բերած հիվանդությունների արդյունքում անժամանակ մահացել են/միգուցե նորմալ պայմաններում աշխատելու դեպքում ավելի երկար ապրեին/։Մի խոսքով, 90-ականների տնակային պայմաններում աշխատած տարիների ստաժի մասին պետք է օրենքում փոփոխություն կատարվի առ այն, որ այդ տարիների ստաժը համարվի ,,վնասակար պայմաններում աշխատած,, եվ թոշակային հավելում տրվի․մանավանդ, որ այդ ծանր տարիներին աշխատած մարդիկ արդեն ավելի ուշ էին ստիպված կենսաթոշակի գնալ, քանի որ 90-ականների վերջից արդեն արեվմտյան ռեֆորմ սկսեց կիրառվել Հայաստանում, եվ կենսաթոշակի շեմը կանանց համար 55-ից դարձավ 63,տղամարդկանց համար՝60-ից դարձավ 65։

2․Մինչեւ 10 տարվա աշխատանքային ստաժ ունեցողներն,ըստ գործող օրենքի,իրավունք չունեն անգամ 63-ից թոշակի անցնել, որովհետեվ պահանջվում է 25 տարվա ստաժ։Բայց չէ՞ որ երկրաշարժից հետո մասսայաբար աշխատատեղեր կրճատվեցին,ձեռնարկություններ լուծարվեցին,եվ մարդիկ մեղավոր չեն, որ իրենց աշխատանքային ստաժն ընդհատվել է, իսկ շատերն էլ աշխատել են մասնավորի մոտ՝հաճախ առանց գրանցման, ստվերային կարգով, եվ չունեն ստաժի մասին հավաստող փաստաթուղթ։Շատերն էլ տարբեր օբյեկտիվ հանգամանքների պատճառով չեն կարողացել աշխատել։Այս առումով հատկապես խոցելի են գյուղական բնակավայրերի կանայք,չէ՞ որ գյուղերում էլ կոլխոզ-սովխզները վերացան երկրաշարժից հետո, երկիրը բռնեց կապիտալիզմի ու մասնավորեցման ուղին։Իսկ մասնավորեցումը մեր երկրում ավելի շատ վնասներ բերեց, քան՝օգուտ։Իսկ դա եվս իր պատճառներն ունի։Մի՞թե հնարավոր չէ այդ օրենքը վերանայել այնպես, որ 63 տարին լրացած կինն ստիպված չլինի տուժել՝10 տարվա ստաժ չունենալու պատճառով։

3․Անհրաժեշտ է ընդունել օրենք՝թղթակցական գործունեության մասին առ այն, որ եթե մարդը հանդես է եկել թղթակցություններով եվ դրա համար ստորագրել համապատասխան հաշվապահական մատյանում, ուրեմն դա եվս պետք է աշխատանք համարվի։Այս հարցով Բաց նամակով դիմել եմ նաեւ լրագրողական կազմակերպությունների, բայց՝մնացել անարձագանք։

4․Անհրաժեշտ է աշխատանքային ստաժ համարել նաեւ դրամաշնորհային-հասարակական կազմակերպություններում լրագրողական աշխատանքը, հոդվածներով հանդես գալը․չէ՞ որ այդ կազմակերպություններում հաշվապահական մատյաններն ստիպված են եղել օրենքի սահմաններում գործել եվ անպայման աշխատողների վարձատրությունն ամրագրել՝ստորագրությամբ/որովհետեվ դոնորների պայմաններից մեկն էլ հաշվետվությունն ներկայացնելն է/, բայց այն որպես ստաժ հաշվարկելը ՀՀ օրենքով դեռեվս չի ամրագրված։Այստեղ իրենց խոսքն ունեն ասելու նաեւ լրագրողական կազմակերպությունները։Ակնկալում եմ ձեր ուշադրությունը՝վերոնշյալ հարցերի առնչությամբ,որպեսզի այն ներկայացվի Ազգային Ժողովի քննարկման եվ օրենքի տեսք ստանա։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ,Վանաձոր, ազատ լրագրող, բլոգեր,10 օգոստոսի, 2022թ․

Այցելություն Ձորագէս․2 տարի անց

Համայնքը շնչում է, խնդիրների մի մասը մնում չլուծված

-----------------------------------------------------------------------------

5 օգոստոսի,2022թ․ ուրբաթ, 2 տարվա բացակայությունից հետո այցելեցինք Ձորագէս ավան․մեր ծննդավայր։Ուրախ էինք, որ ավանն իր տեղում էր,գետն իր տեղում էր,քարափները դեռ ,,վկայի կարգավիճակում,, էին։Բնակելի շենքերից մեկի՝մոտ 80 տարի առաջ կառուցված, արտաքին սանդուղքը լավ նորոգվել էր։Տեսանք նաեւ Ձորագէսի նոր կառուցված տաղավարը՝,,բեսեդկան,, ու խաչքարը/մանկական խաղահրապարակը տեսել էինք համացանցում/։Մինչ ավան մտնելն էլ տեսանք, որ Վանաձոր-Ձորագէս ճանապարհաեզրի քարերը լավ նորոգված էին, ներկապատված։Թումանյան կայարանից Ձորագէս մտնող 2 շատ հին թունելներն արդեն փառահեղ նորոգված-լուսավորված էին/Ձորագէսում մայրուղու՝Բագրատաշեն-Վանաձոր կամրջի կառուցմանն արդեն անդրադարձել ենք․դեռեվս 4 տարի առաջ․այն կառուցվեց եվ ավարտվեց  դեռ 2018-ի ,,հեղափոխությունից,, առաջ․ի դեպ, մեր բազմաթիվ հրապարակումներից հետո,անգամ՝,,Շանթի,, ,,Իմ լուրերը,, խորագրի ներքո 2012թ․ զետեղել էինք հին կամրջի վթարային վիճակի մասին, այն լուսանկարել էր Իտալիայից Հայաստան եկած եվ մայրական արմատներով ձորագէսցի Եվա Պապիկյանը/։Հիմա նոր, փառահեղ նորոգված կամրջի կողքին մնում է հինը՝արդեն միայն գերեզմանատուն տանող ճանապարհի համար, նույն ճաղաթափ վիճակում․ցանկության եվ միջոցների դեպքում այն կարելի է նորոգել,առնվազն ճաղեր ամրացնել/։

Վատն այն է, որ սովետական միության փլուզումից հետո, եվ ,,հեղափոխությունից,, 4 տարի անց, դեռ ահավոր անբարեկարգ վիճակում է ավան մտնող համայնքային ճանապարհը,երեվի 30 տարի այստեղ ասֆալտ չի արվել/Դե եթե մարզկենտրոն Վանաձորում դեռեվս կան փողոցներ, որոնք 30 տարի ասֆալտի երես չեն տեսել, ավանների ու գյուղերի  ներհամայնքային ճանապարհների վրա չպետք է զարմանալ,քանի որ սրանք տարիներ շարունակ դուրս են մնացել պետության ուշադրությունից, մատնվել ինքնահոսի/։Անցած տարի համայնքների խորացման ծրագրով/որ կառավարությունը ,,ոտքը պնդած,, անցկացրեց՝հակառակ լուրջ ընդվզումների ու բողոքների/,Ձորագէսն ու Թումանյան կայարանը, նաեւ հարակից այլ համայնքեր միավորվեցին Փամբակին, ու վարչական կենտրոն դարձավ Փամբակը․եվ սա՝ այն դեպքում, երբ Փամբակը նշանակությամբ էլ,մեծությամբ էլ Ձորագէսին մի 10 անգամ զիջում է․էներգետիկայից սկսած, տուրիզմով ու Հովհաննես Թումանյանի ,,կանաչ վիթխարի ընկուզենով,, վերջացրած։Դե տեսնեմ Փամբակի նոր վարչատարածքային ղեկավարը՝իշխող կուսակցության թիմից, Ձորագէսում ասֆալտապատման համար գումարներ կբերի՞։Ասենք՝ավանում գտվող Թուֆենկյան հյուրանոցն իր ենթակայության տակ գտնվող տարածքները բարեկարգում է, բայց չէ՞ որ համայնքն էլ բարեկարգման խնդիր ունի։

Դեռեվս 6 տարի առաջ գրեցինք, որ Ձորագէսի պատմության թանգարան ստեղծվի,ավելի ուշ հղում արեցինք նաեւ մշակույթի նախարարներին՝բլոգային նամակով։Մի ահռելի շենք՝նախկին ակումբին ու գրադարանին պատկանող, Ձորագէսում մասնակի մատնված է անտերության, մինչդեռ այդտեղ կարելի էր մի անկյունում թանգարան ստեղծել։90-ականների վերջերից շենքը գտնվում էր ՊՆ-ի ենթակայության տակ, հետագայում այն գնեց ռուսաստանաբնակ մի մեծահարուստ հայ գործարար/սա մի կասկածելի գործարք էր, որին անդրադարձել է մամուլը՝ի դեմս ,,Հայկական ժամանակի,,/։Ձորագէսի նախկին ակումբավար, նախկին գրադարանավար Ելենա Անդրեասյանը, քանի դեռ ողջ էր,անընդհատ մտահոգված էր, թե ում հանձնի Ձորագէսին առնչվող հին լուսանկարները, փաստաթղթերը,որոնք խնամքով հավաքել էր ալբոմում՝ակումբի լուծարումից հետո,ուներ նաեւ թերթերի հին արխիվներ։Բայց մտածմունքներն ընդհատվեցին՝նրա մահվան հետեվանքով։Դրանից հետո էլ գրեցինք, ֆեյսբուքում, որ որեվէ պատկան մարմին տիրություն անի այդ արխիվներին․լսո՞ղն ով է։Ըստ տեղեկությունների, հիմա այդ բնակարանը վաճառքի է հանված,կա՞ երաշխիք,որ ինչ-որ մեկն այդ փաստաթղթերը դեն չի նետելու․ եթե արդեն չի նետել։

Հարցերի հարցը՝Լոռվա բնակավայրերի համար,18 տարի է մնում է երկաթուղային գնացքի բացակայությունը․18 տարի է, չի գործում Գյումրի-Նոյեմբերյան գնացքը․2004թվականից, չգործելու օրվանից ,,Չորրորդ իշխանություն,, թերթում գրել ենք․,,Գծերը ռեմոտնտի են կանգնած,,։Այնուհետ՝հարցը պարբերաբար բարձրացրել ենք մեր անձնական բլոգում,տարածել համացանցով։Մի՞թե այս 15-18 տարիներին մեկը չգտնվեց՝պատգամավորական կամ մարզպետական շրջանակներից/միայն վերջին 4 տարում 4 մարզպետ ունեցավ Լոռին/,որ Հարավ-Կովկասյան երկաթուղուն հուշի, հորդորի, առաջարկի կամ պահանջի վերագործարկել անհասկանալիորեն գործունեությունը դադարեցրած Գյումրի-Նոյեմբերյան գնացքը,որ բխում է եվ ճանապարհների ծանրաբեռնվածությունը թեթեվացնելու, եվ ուղեվորների ծախսերը կրճատելու շահերից։Մարդիկ մնացել են գազելների հույսին․իսկ միգուցե սա հատու՞կ է արված՝ելնելով ,,գազելների,, շահերից․մանավանդ, որ արդեն վաղուց պետական ավտոբուսներ էլ չկան։Ինչու՞ Գյումրի-Երեվան երկաթուղի կա/մի ժամանակ օրական 3 անգամ նույնիսկ/,իսկ Նոյեմբերյան-Այրում չկա՝գոնե շաբաթական 3 անգամ։Անընդհատ  թարմացնում են Թիֆլիս-Երեվան, Քոբուլեթի գնացող գնացքները, նոր, ժամանակակից եվ հարմարավետ դարձնում, իսկ Նոյեմբերյան-Այրում երկաթուղին մատնված է անուշադրության՝պատկան մարմինների կողմից։Անընդհատ տուրիզմի զարգացումից են խոսում պետական բարձրաստիճան այրերը,երկիրն էլ,մասնավորապես Լոռին էլ տուրիստներով են լցված՝հայրենի եվ արտերկրի, Ձորագէսում էլ կա միջազգային կարգի հյուրանոց՝շուրջ 18 տարի։Բայց չէ՞ որ երկաթուղու վերագործարկումն էլ կխթանի տուրիզմին էլ, նրա բերած օգուտներին էլ։

․․․ Իսկ ինչքա՞ն կարելի է գրել,որ պետական համակարգում ստեղծեն համայնքային պահակների հաստիքներ՝գերեզմանատների համար, որ գերեզմանատներն ասպատակությունների չենթարկվեն, հանգամանքների բերումով անտերության մատնված գերեզմանները չկորչեն,չէ՞ որ դրանք պատմության վկաներ են։Ազգային Ժողովում տարիներ առաջ գերեզմանատների համար պահակների հաստիք ստեղծելու առաջարկ եղավ՝ՕԵԿ կուսակցության կողմից․բայց՝դա էլ մնաց ձայն բարբառո այնպես, ինչպես այլեվայլ առաջարկներ՝ժողովրդանպաստ։Ոստիկանական համակարգն ընդլայնելու փոխարեն գոնե փոքր համայնքների համար գերեզմանատների պահակների հաստիքներ ստեղծեք․թեկուզ՝ոստիկանական համակարգի կազմում։

․․․Տեղեկացանք, որ Ձորագէսին կից Թումանյան կայարանն էլ է շնչում․այդտեղ նոր ընտանիք է ստեղծվել,ՀՀ նոր քաղաքացի է ծնվել․հին երկաթուղային, Հայրենական մեծ պատերազմ գնացած ու չվերադարձած Սարիբեկ Հովսեփյանի որդի Ֆելիքս Հովսեփյանի ծոռը։Թումանյան կայարանում էլ լուրջ խնդիր է ավտոճանապարհը երկաթուղային  կառամատույցին ու բնակելի շենքերին կապող կամրջի վատ վիճակը․անհիշելի ժամանակներից այն չի նորոգվել։

Ի դեպ, անկախությունից հետո Ձորագէսում մանկապարտեզը վերացավ, բայց դպրոցը՝հիմնական, դեռ գործում է։Տեսնես ակումբում դեռ մնու՞մ է Լենինի մեծադիր լուսանկարը՝մինչեւ առաստաղ հասնող․այդ նկարին նայեիր թե չէ՝անմիջապես կարող էր միտքդ գալ ,,Լենին, դու կյանք ես հարակեզ,, երգը, որ սովետական տարիներին երգում էին Ձորագէսի բակային ճամբարի երեխաները։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ,Վանաձոր

ՆԵՂ ՕՐԵՐԻՑ ՄԵԿԸ

 Ամառային այդ օրն արթնացա զվարթ տրամադրությամբ։Լավ երազ էի տեսել, իբր թերթի խմբագիրը հայտնել էր, որ հոնորարս փոխանցվել է մայրաքաղաքում գտնվող բանկ,եվ, քանի որ այն պատկառելի էր․․․․1700դոլար,ուստի  գումարը, ըստ երազի, պետք է ստանալու համար մեկնեի Երեվան։Սա՝երազում։Իսկ օրվա ընթացքում ինձ հուսադրող միակ լուրն այն էր, որ 20 օր առաջ թերթի հաշվապահի հետ սկսած բանակցությունները,որոնք 1 շաբաթով դադարել էին, այդ օրը վերսկսվեցին՝օրվա ընթացքում 3-րդ զանգից հետո միայն՝խմբագրին ,,բռնացնելուց,, հետո։

,,Գումարը հաշված է, կարող ես գաս-ստանաս,,-աչքալուսանք արեց հաշվապահը։,,Իսկ փոխանցել հնարավոր չէ՞,,-հետաքրքրվեցի, քանի որ յուրաքանչյուր եռամսյակը մեկ 20 օր բանակցելուց հետո,ի վերջո, 8-10 հազար դրամ ,,ողորմություն,, էր փոխանցվում՝որպես 2-3 ամսվա պարբերական լրատվության դիմաց տրվող ,,վարձատրություն,,։Եթե հաշվի առնենք, որ նյութերի ուղարկման հետ կապված ինտերնետային ծախսերն էլ մոտ 1500-2000դրամ էին կազմում,ավելացրած՝հոնորարների չափի պարզաբանման հետ կապված հեռախոսային զանգերը,ապա կստացվի, որ եռամսյակային ,,մաքուր,, վարձատրությունը կազմում է․․․․5000դրամ․եվս մեկ ապացույց, որ դրամն ,,արժեվորվում,, է։Իմ հարցին ի պատասխան հաշվապահը պատրաստակամություն հայտնեց,որ կարող է գումարը փոխանցել,սակայն ոչ այն է՝դավադրաբար, ոչ այն է՝հետաքրքրությունից դրդված հարցրեց․,,Գիտես, չէ՞, ինչքան է գումարդ,,։,,Ինչքա՞ն,,։ ,,5300դրամ,,։

,,Ինչպե՞ս,,-զարմացա,- 16 նյութը կազմում է 5300դրա՞մ,,։ ,,Հա, էդքան է, հաշվել եմ,փոքր նյութեր են,,։,,Չի կարող պատահել,-համառեցի,-լավ ե՞ս հաշվել,,։

,,Հա,լրիվ հաշվել եմ, բայց նորից կհաշվեմ,,-ասաց եվ առաջարկեց 5 րոպեից հետո զանգել։Այդ ընթացքում ես կապվեցի խմբագրի հետ եվ հետաքրքրվեցի, թե արդյո՞ք  ուժի մեջ է մեր բանավոր պայմանավորվածությունը՝նյութերի վճարելիք չափի մասին/յուրաքանչյուր կոմպյուտերային էջը՝2000դրամ/,վերջինս էլ պատասխանեց,որ ,,այո,,։Իսկ թե ինչու՞ է հաշվապահն այդպիսի ծիծաղելի թիվ ասել,վերջինս խոստացավ հանձնարարել վերահաշվարկ անել։

,,Վերահաշվարկից,, հետո գումարի չափը հասավ,,առավելագույնի,,․6500դրամ։Հաշվապահին հիշեցրի խմբագրի հետ իմ պայմանավորվածությունը՝նյութի վճարի չափի վերաբերյալ/ի դեպ, անգամ այդօրինակ հաշվարկով գումարը կարող էր ավելի մեծ լինել, եթե մի քանիսը ,,խուզված,, չլինեին,մի քանիսն էլ՝չտպված․ եվ սա՝ այն դեպքում, երբ նյութերը հավայի ջուրծեծոցներ չէին եվ կապ ունեին մարդու իրավունքների խախտումների հետ։Ի վերջո, երկար-բարակ բացատրություններից հետո գումարը հասավ 12 հազար դրամի/որից,բնականաբար, 1000-ն արդեն ծախսված կլիներ հեռախոսային խոսակցության վրա/,իսկ հաշվապահը խրատատու տոնով վերջում իր հերթին ինձ փոխանցեց խմբագրի ,,մեսիջը,,․այն է՝այսուհետ ոչ թե կոմպյուտերային էջը 2000-ով է հաշվելու, այլ՝1000-ով, ,,մյուսների նման,,։Այդ ժամանակ մեղավորության զգացում պատեց ինձ․եթե ես դժգոհ եմ յուրաքանչյուր եռամսյակը մեկ տրվող 8-10հազար դրամ հոնորարից, ապա ի՞նչ վիճակում կլինեն ,,մյուսները,, ․որոնք, իբր, վարձատրվում են 1000դրամով։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ, 2006 թվի անտիպ նյութերիս արխիվից, Վանաձոր

Ձախ Հարութը, աբովյանցի Գագիկն ու Ռոզի Արմենը՝մեր հիշողություններում

 1980-ականների սկզբին, բուռն երիտասարդության տարիներին մեծ ակտիվությամբ ձեռք էինք բերում,ձայնագրում, իրար փոխանցում Ձախ Հարութի երգերը․այն ժամանակ արդեն ձայնագրման սրահներ կային․հնաոճ, ,,ջաբախոն,,/լոռեցու խոսակցականով ընդունված/, կլոր ժապավենային մագինտոֆոններն արդեն փոխարինվել էին ստերեո մագնիտոլաներով՝ավելի փոքր ու կոմպակտ դիսկերով։Եվ, քանի որ դրանց գինը բարձր էր՝սովորական քաղաքացու աշխատավարձի համեմատ/200ռուբլի/, ուստի շատերն այն գնում էին ապառիկ․այն ժամանակ Վանաձորում ռադիո-մագինտոֆոնների եվ ձայնասկավառակների վաճառքը կենտրոնական հանրախանութում էր, եվ ,,Մելոդիա,, ձայնագրման սրահում։Հեռուստատեսությամբ Ձախ Հարութի ելույթները չէին հնչում,եվ հիմնականում երգերը տարածվում էին ձայնագրման տաղավարներից։Ի դեպ, Ձախ Հարութից բացի,արդեն մեկ այլ երգիչ էլ կար՝80-ականներին, որ նույնպես հռչակ էր ձեռք բերել․Աբովյան քաղաքից երգիչ Գագիկը/ազգանունը ստույգ չեմ հիշում, կարծեմ Համբարձումյան էր/։Նա եվս Ձախ Հարութի ոճի մեջ էր, ու երբեմն նրանց երգերը շփոթում էին։Դրանք հայկական երգարվեստում նորություն էին․ռաբիզի ու ժողովրդականի արանքում։Ոչ միայն լսում էինք, այլեվ՝խոսքերն արտագրում նոթատետրում։Սովետական երիտասարդության հիմնական հոբբին երաժշտությունն էր, ձայնագրությունները, համերգները, փառատոները,որոնք կազմակերպվում էին տարվա մեջ 1-2 անգամ/ուսանողական փառատոներ էլ կային, ,,Ոսկե աշուն,, էլ, երբեմն էլ արտերկրից հյուրախաղերի էին գալիս քաղաքային ստադիոն/։

Իսկ 60-ականներին համասփյուռ հայության սրտի սիրելի սփյուռքահայ երգչուհին Ռոզի Արմենն էր․նա արդեն ռաբիզից ու ժողովրդականից հեռու էր, ու համարվում էր էստրադային երգչուհի։1960-ականների վերջերին Ռոզի Արմենն էլ,որ ընդամենը 20 տարեկան էր, Վանաձորի քաղաքային ստադիոնում ելույթ ունեցավ՝բազմահազար հանդիսատեսների ներկայությամբ։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ,Վանաձոր,ազատ լրագրող,բլոգեր

Խոսք համախոհիս հիշատակին

 2008-ի փետրվարի 1-ի ցրտաշունչ ձմեռը  Վանաձորի ,,Արցախ,, պուրակում ՀԱԿ առաջնորդ Լեվոն Տեր-Պետրոսյանի/ով նախագահության թեկնածու էր առաջադրվել՝իր 98-ի հրաժարականից 10 տարի անց/, հանդիպման ժամանակ մի մանկավարժ կար, ում հետ ծանոթացել էի 2003-ի նախագահական ընտրություններին,Արտաշես Գեղամյանի հետ նախընտրական հանդիպման ժամանակ/։ 2004-ին էլ նրա հետ կապված մի նյութ էի գրել,,Առավոտում,,՝,,Օպտիմալացում հօգուտ դասվարների,,․աշխատում էր դպրոցում՝որպես երաժշտության ուսուցչուհի,եվ քանիցս դժգոհում էր, որ երաժշտական ուսումնարան ավարտածների ստաժը մանկավարժական չի համարվում՝որպես արտոնյալ պայմաններով թոշակի անցնելու/։ՀԱԿ-ի հանրահավաքի օրը, 2008-ի փետրվարի 1-ին,մտա դեղատուն,՝որ ինսուլտով հիվանդացած մորս/ում այդ օրը թողել էի հարազատներիս խնամքին/ համար դեղ գնեմ, ու որոշեցի դեղատան կողքին գտնվող ,,Արցախ,, պուրակում կայանալիք հանրահավաքն էլ բաց չթողնեմ, որովհետեվ այդ ժամանակ ,,Ժամանակ-Երեվանի,, թղթակիցն էի․պարզվեց, ծանոթս էլ՝Հեղինեն, որ պուրակից ոչ հեռու էր ապրում,իր մոր խնամքը քրոջն էր թողել ու եկել․նրա մայրն էլ էր ինսուլտով հիվանդ։

Մինչեւ վերջերս պատահաբար հանդիպում էի փողոցում, շուկայամերձ տարածքներում առեվտուր անելիս, կիսվում էինք օրվա նորություններով եվ բաժանվում/ավելի հաճախ թոշակառու քրոջ հետ էր լինում,միասին էին օրվա գնումներն անում,իսկ մայրն արդեն վաղուց չկար,մնացել էին երկուսով՝երկու քույրերով, որոնք ճակատագրի, սոցիալական պայմանների ու բազում խնդիրների պատճառով չէին կարողացել իրենց անձնական կյանքը կազմակերպել․այնպես, ինչպես շատերը՝վերջին 30 տարվա անկախությունից հետո/։Եվ, քանի որ որեվէ տվյալ, հեռախոսահամար չունեի, ուստի հույսս դրել էի, որ իրենց շենքից որեվէ մեկին կտեսնեմ-կիմանամ, թե ինչի չի երեվում։Եվ ահա, երեկ հանդիպելով այդ շենքի մի բնակչի/նույնպես քաղաքականացված, բայց՝այժմ արդեն իշխող ուժի կողմնակից/,հետաքրքրվեցի, թե արդյո՞ք տեղեկություն ունի Հեղինեի մասին, զարմանքով նայեց ու ասեց՝,,Էն 2 քույրերը՞, նրանք վաղուց են մահացել, դեռ աշնանը,դու ճանաչում էի՞ր․․․,,։Գիտեի, որ առողջական խնդիրներ ուներ, գանգատվում էր վահանաձեվ գեղձից, շնչառական հիվանդություններից, ու նաեւ դժգոհում, որ աշխատավարձը չի բավականացնում, որ լիարժեք բուժում ստանա, հետազոտվի, դեղեր գնի․․․։Ամենաահավորն այն է, որ, փաստորեն երկուսն էլ միաժամանակ են մահացել․սա եվս մեր ժամանակներին բնորոշ է, եվ կան դեպքեր, երբ, օրինակ, ամուսիններ են մահացել միաժամանակ/կորոնայի հետ կապված․չնայած՝հիմա ով ինչից մեռնի՝անունը դնում են կորոնա/։

Ինձ մնում է ցավակցել Հեղինեի/Աղաջանյան/եվ նրա քրոջ հարազատներին, նրանց ճանաչողներին։Թող Աստված լուսավորի նրանց հոգիները։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ,Վանաձոր, ազատ լրագրող, բլոգեր

 

Տառապանքի ուղիներով

                     Բաց նամակ-3՝Նիկոլ Փաշինյանին

1999թ․հոկտեմբերի 27-ից հետո,երբ ,,Առավոտում,,/որին թղթակցում էի՝պայմանագրային հիմունքներով/ աշխատանքային կրճատումներ սկսվեցին երկրի ներքաղաքական լարվածության եվ ֆինանսական ճգնաժամի պատճառով,ու թերթը 16 էջից դարձավ 8 էջ,հարկադրված էի այլ թերթերի թղթակցելու որոնողական աշխատանքներ կատարել։Վանաձորցի իրավապաշտպան Արթուր Սաքունցի միջնորդությամբ ուղեվորվեցի Երեվան՝,,Հայկական ժամանակ,,թերթի խմբագրություն,որ համ Սաքունցի ասուլիսի նյութս հրապարակեմ այնտեղ/,,Լոռին՝կադրային փոփոխությունների հորձանուտում,,/,համ՝խմբագիր Նիկոլ Փաշինյանի հետ պայմանավորվեմ հետագա համագործակցության համար։Աշխատավարձի մասին բանակցելիս Նիկոլը ոչ այն է կատակով, ոչ այն է՝թաքնված երգիծանքով հարցրեց․,,Ինչքա՞ն լինի՝որ լավ լինի,,․երեվի ուզում էր իմանալ, թե որքա՞ն փող է հարկավոր մարզաբնակ լրագրողին՝,,լիակատար երջանկության համար,,։Ասեցի՝,,դե դուք պետք է որոշեք, ես ի՞նչ գիտեմ ձեր թերթի հնարավորությունները,,։Եվ քանի որ այդպես էլ ոչ ես գումարի չափ ասեցի, ոչ ինքն առաջարկեց որոշակի գին, ուստի եզրափակեց այսպես․,,Դուք նյութերն ուղարկեք՝էլեկտրոնային փոստով, հետո որ գաք Երեվան՝կհաշվենք ծախսերը,,։2000-2001թ․ ինձնից ընդամենը 7 նյութ տպագրվեց/ընդ որում մեկն անանուն՝երկրորդ էջում․,,Որպեսզի Հայլուրը սուտ դուրս չգա,,/։Հոնորար հաշվելու չգնացի, որովհետեվ զուգահեռ շարունակեցի ,,Առավոտին,, թղթակցել՝արդեն հոնորարային կարգով,ոչ պայմանագրային, իսկ երբ 2002-ին ,,Առավոտի,, ֆինանսական վիճակը կրկին լավացավ, կրկին պայմանագրային հիմունքներով սկսեցի աշխատել՝մինչեւ 2005թիվը։Ըստ այդմ, ,,Հայկական ժամանակին,, մինչեւ 2006 թիվը այլեվս հոդված չուղարկեցի։Եվ հետո, զգացի, որ Նիկոլի թերթն այդքան էլ շահագրգիռ չէ Լոռուց նյութեր տպելու, որովհետեվ հիմնական թղթակից պահում էր սահմանամերձ Սյունիքում,ամենօրյա ռեժիմով թղթակցությամբ/այնպես, ինչպես ես՝ ,,Առավոտում,, էի պայմանագրով աշխատում/։Երեվի այդ ժամանակ Նիկոլը կամ լավ հայրենասեր է եղել, կամ՝Սյունիքի էն ժամանակվա մարզպետ Էդիկ Բարսեղյանն է լավ նայել թերթին։Ուստի նախընտրեցի փորձված թանը՝անփորձ մածնից։

․․․․Նիկոլ,հիմա կարա՞մ գամ Երեվան՝հոնորարներս հաշվենք․21 տարվա կտրվածքով,տոկոսներն էլ հետն ավելացրած։Դե ավանդները չես վերադարձնում,գոնե հոնորարները վերադարձրու տոկոսներով։Հա, նշեմ, որ 2010թվին էլ եվս մի հոդված եմ ուղարկել ,,Հայկական ժամանակին,,՝Վանաձորում ամառ օրով 10 -օրյա ջրանջատման մասին/,,Լոռեցիները՝ջրազրկմանն ընդառաջ,,/որ տպվեց՝,,Բողոքի գիրք,, խորագրի ներքո/։Հիմա էդ գումարն ինձ հույժ անհրաժեշտ է, Նիկոլ,որովհետեվ արդեն 5 օր է՝հոսանքս անջատված է քեզահպատակ ,,լույսի մարդկանց,, կողմից/վերջին 4 տարում՝երրորդ անգամը/, դրան էլ նախորդել է հեռախոսիս անջատումը, ու հիմա մնացած ծառայություններն էլ ,,հերթի,, են, որ հերթով,շարքով սկսեն իրենց հարձակումը՝քեզահպատակների կողմից, հենց որ ,,դաբրո,, տան քեզահպատակ ,,բդեշխները,,․որպես կանոն՝յուրաքանչյուր ընդդիմադիր հոդվածից կամ ընդդիմադիրների նյութերը լայքելուց հետո/10հազար դրամ՝լույսի պարտք, 240հազար դրամ․․․ջրի ,,պարտք,,որ գոյացել է ՀԾԿՀ նախկին ու ներկա նախագահներ Ռոբերտ Նազարյանի ու Գարեգին Բաղրամյանի ձեռամբ ապօրինի սարքած սակագնի հետեվանքով՝ամսական 5400,արդեն՝6000դրամ ամենամսյա անտրամաբանական սակագին՝անջրաչափների համար, որի առթիվ մի 100անգամ քեզ էլ եմ գրել, ըստ պատկանելույն էլ․․․․Սրանց հետ մեկտեղ՝աղբի վարձի պարտք/սա էլ գնալով աճել է նաեւ վրան տոկոսներ դնելուց հետո/, համատիրության ,,սպասարկման վարձ,,, այժմ արդեն երեվի թե գույքահարկը կլինի ,,ծիկրակելիս,,․․․․Նիկոլ, մի հատ մտածի, դու լրագրող մարդ, անեկամուտ մարդը ո՞նց է դրանց տակից դուրս գալու, եթե քո երկրում ԽԾԲ-ն չի վերացել,ըստ արժանվույն աշխատանք գտնելն էլ լուրջ խնդիր է, իսկ ես որպես հարցի լուծման ձեվ,բաց նամակով գրել էի քեզ էլ, իմ նախկին հիմնարկ մանկավարժականի ռեկտորին էլ, որ եթե երկրում հեղափությունմ է եղել, դուք էլ անցումային արդարադատություն եք ուզում բերեք, ապա ինձ վերադարձրեք իմ նախկին աշխատանքը՝ՎՊՀ-ում, որտեղից 1998թվին ազատվել եմ մատենագետի աշխատանքից՝,,սեփական դիմումի,, համաձայն, բայց՝գրադարանի նախկին վարիչի հարկադրանքով,/այդ մասին անգամ ԱՄՆ ՄԶԳ-ից ժամանած մասնագետներն են արձանագրել՝2002-ին Վանաձոր այցելած ժամանակ, ու ձայնագրեցին ինձ ու ռադիոյի նախկին խմբագիր Սուրեն Արսենյանին․թե բողոքներս հետո ինչ արին՝Աստված գիտի․երեվի հետազոտության հումք էինք։Իսկ դրանից տարիներ անց՝  ամենազոր մաֆիայի ձեռքը՝իմ հոդվածների համար իմ ընտանիքը հետապնդող, թերթերին էլ հասավ ու ինձ 2011թվից մնաց միայն համացանցը՝անտերուդուս կարգավիճակով․ազատ, անկախ ե անտեր լրագրությունը, որ կոչվում է ,,քաղաքացիական լրագրություն,,։Քանիցս նաեւ առաջարկել եմ․կամ ավանդս վերադարձրեք, կամ՝աշխատանքս, կամ՝թոշակի տարիքային շեմն իջեցրեք․որ առնվազն սոցիալական պատանդի կարգավիճակից դուրս գամ։Բայց ոչ դու արձագանքեցիր, ոչ՝քո նշանակած ռեկտորը, ու այս պայմաններում դու շարունակում ես քո նախորդների կուրսը՞՝պայքարող մտավորականի օդերը փակելով, անեկամուտ թողնելով,բայց՝վարձահավաքներին ,,դաբրո տալով,,․28 տարի քաղաքացիական հասարակության համար պայքարած մտավորականն էսօր սեփական երկրում հայտնվել է վտարանդի գրողի կարգավիճակում՝բլոգերի կարգավիճակով, առանց պետական կամ դրամաշնորհային աջակցության, առանց գովազդներից սնվելու/թեպետ, մի քանի կայքեր 10 տարի առաջ իմ հոդվածներն արտատպում էին՝իրենց գովազդների ներքո,որից ես ,,քոռ կոպեկի,, օգուտ չունեի․էստեղ են ասել՝,,Ինձ արմատը հողումը, քեզ տերեվն ու ցողունը,,/։2018-ին քո հեղափոխության աջակցած մտավորականին, քո թերթում անվճար աշխատած լրագրողին դու էսօր խավարի ե՞ս դատապարտում, Նիկոլ, ու՞մ պատվերն  ես կատարում կամ գործը շարունակում,Նիկոլ։Ի՞նչ է ստացվում, ես պատժվում եմ 28 տարի քաղաքացիական հասարակության համար պայքարելու համա՞ր, նրա համար, որ լրագրությունը նախընտրել եմ պետական աշխատողի հլու-հմազանդ կարգավիճակից, որ ավելի ազատ լինեմ,ի՞նչ է մնում ինձ անել այս պայաններում, դիմել միգուցե Բելառուսի հանրապետույու՞ն՝քաղաքական ապաստան ստանալու, հաշվի առնելով, որ 6 ամիս բնակվել եմ այնտեղ՝88-ի երկրաշարժից հետո գործուղվելով որպես մանկավարժ/զուգահեռաբար այնտեղից էլ եմ թղթակցել հանրապետական ու կիրովականյան թերթերին/։90-ականների ծանր ու դժվար կյանքի պայմաններում երբեվէ չեմ մտածել իմ երկիրը լքելու մասին, բավարարվել եմ պետական աշխատողի չնչին աշխատավարձով, չնչին հոնորարներով,միայն թե իմ երկրում լինեմ, իմ հարազատների մոտ,Նիկոլ, բայց այսօր ինձ այլընտրանք չի մնացել։Դե ուրեմն բարի եղիր ավանդներս վերադարձնել, որպեսզի էս երկրի հետ պարտոքուպահանջներս վերջացնեմ ու սոցիալական ճորտությունից դուրս գամ։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ,Վանաձոր,ազատ լրագրող,բլոգեր

Ընտրություններն անցան, սոցիալիստական համերաշխությունը մնաց

 Չնայած կոմունիստական կուսակցությունը դեկտեմբերի 5-ի Վանաձորի ՏԻՄ ընտրություններում/որտեղ առաջադրվել էի որպես ավագանու թեկնածու՝Կոմկուսից/ չանցավ՝չհավաքելով անցողիկ շեմը, սակայն քարոզարշավի ընթացքում ձեռք բերեցինք նոր համախոհներ կյանքում եվ ֆեյսբուքում։Նրանից մեկն էլ կոմունիստ-ակտիվիստ Գրետա Հովհաննիսյանն է, ով, ինչպես պարզվեց՝ի զարմանս ինձ, մինչ այդ բնակվել է մեր բակում, բայց՝չեմ ճանաչել,որովհետեվ ինձնից տարիքով առավելություն ունի եվ մեր բակ էլ վերջերս է տեղափոխվել՝հանգամանքների բերումով։Միասին ենք գնացել բուկլետներ բաժանելու՝,,Դարբաս,, համայնքում եվ Վանաձորի Տարոն,Տավրոս թաղամասերում։Կոմկուսի խաղաղության աղավնին էր, ուրախ մթնոլորտի ապահովողն ու  դրական լիցքեր փոխանցողը,բոլորի հոգսերով ապրողն ու ուրախություններով ուրախացողը։Եվ, անգամ ընտրությունների ավարտից հետո, գրեթե ամեն օր  այցելում է կոմկուսի Վանաձորի գրասենյակ, քանի որ օրն առանց կոլեկտիվի չի պատկերացնում․,,Բարեվ ձեզ, ընկեր Ղուկասյան,ո՞նց եք, անցնում էի, ասի մտնեմ տեսնեմ ինչ կա-չկա,,-հետաքրքրվում է յուրաքանչյուր այցի ժամանակ՝քաղկոմի առաջին քարտուղարից։Պարբերաբար էլ զանգում է ու հետաքրքրվում․,,Հիմի ո՞րտեղ ես, արի մեր տուն՝կոֆե խմենք,,։Հպարտանում է  իր երկարամյա կոմունիստական ստաժով/վերջերս՝նոր թարմացված կուստոմսով,ու նոր թարմացված լուսանկարով/։,,Քո տարիքի չափ ստաժ ունեմ,,-ասում է հպարտությամբ։Այ այդ հարցում չեմ համաձայնվում, եվ այն համարում եմ իմ հանդեպ հաճոյախոսություն, որովհետեվ ինձնից ,,ընդամենը,,13 տարով է մեծ։Հպարտությամբ ցույց է տալիս իր աշխատանքային ու կուսակցական անցյալի մասին պատմող հոդվածներ, լուսանկարներ՝Կիրովականի ,,Կայծ,, թերթից․եղել է արտադրության առաջավոր՝,,Ավտոգենմաշ,, գործարանում,ունի շնորհակալագրեր, շքանշաններ․․․Իսկ ամենից շատ հպարտանում է երեխաներով, թոռնիկներով։Հպարտությամբ պատմում է, որ թոռնուհին ավարտել է Վանաձորի մանկավարժական համալսարանի սոցալական մանկավարժության բաժինը՝կարմիր դիպլոմով։,,Տեսնում ե՞ս թոռս ինչ տոնածառ  է դրել,,-հպարտությամբ մատնացույց է անում մինչեւ առաստաղ հասնող տոնածառը։

․․․Ավտոգենմաշ,, գործարանի նախկին արտադրության առաջավոր Գրետա Հովհաննիսյանը մինչեւ վերջերս էլ երիտասարդի կայտառությամբ էր լծված ՏԻՄ քարոզարշավին՝ներկայացնելով կոմկուսը։Փողոցում անկաշկանդ մոտենում էր անցորդներին, բարի ժպիտով մեկնում բուկլետններն ու թերթը՝ասելով,,,,Կոմունիստական կուսակցությանն ընտրեք, մենք 10-րդ համարն ենք,,։Չէր ստիպում, այլ՝առաջարկում էր, եվ այնքան քաղաքավարությամբ, որ հնարավոր է անգամ դեռ չկողմնորոշվածները կամ այլ թեկնածուի կողմնակիցները որոշեին ընտրել կոմկուսին։Երբ ես ցանկացա ծանոթներիցս մեկին բուկլետ ու թերթ հանձնել,վերջինս խոստովանեց․,,Էսօր մի բարի ժպիտով կին մեզ արդեն տվել է․․․․էնքան բարի կին էր երեվում․․․,,։Ու պատմելուց ու նկարագրելուց հասկացա, որ խոսքը Գրետայի մասին է եղել։Նախկին գործընկերների՝կուսակցական ակտիվի հետ էլ մշտական կապի մեջ են եվ մշտապես հետաքրքրվում են միմյանց որպիսությամբ,անձնական հաջողություններով, եվ կիսվում են նաեւ հոգսերով։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ,Վանաձոր, ազատ լրագրող-բլոգեր

Մի տրամադրեք ժողովրդին ձեր դեմ էլ ավելի շատ

26 տարի անընդմեջ եղել եմ Լոռու մարզային գրադարանի/նախկինում՝Վանաձորի կենտրոնական համարվող/ այցելուներից մեկը թե որպես ընթերցող, թե որպես լրագրող։Հարկ եղած դեպքում լուսաբանել եմ գրադարանային կյանքը, անցուդարձը, երբեմն՝միջոցառումները,երբեմն՝խնդիրները/,,Առավոտ,, ,,ժամանակ,, ,,ժամանակ-երեվան,, թերթերում,որոնց թղթակցել եմ/։90-ականների ճգնաժամային տարիներին,երբ գրադարանը ջեռուցվում էր փայտով/եվ անգամ՝ընթերցողներն ու աշխատողները տանից հետները վառելափայտ էին բերում/․լուսաբանել եմ թերթերի բաժանորդագրության հետ կապված խնդիրները/ինչ է ստանում մամուլի բաժինը, ինչ չի ստանում, ինչու չի ստանում/,եվ, քանի որ 90-ականների մի հատվածում աշխատում էի գրադարանի հարեվանությամբ գտնվող Վանաձորի մանկավարժականի տնակային պայմաններում գործող գրադարանում ՝որպես մատենագետ,իսկ այնտեղ պայմաններն ահավոր էին՝համեմատած կենտրոնական գրադարանի հետ,որն ավելի շատ թերթ ու ամսագիր էր ստանում, ուստի նաեւ ժամանակ էի գտնում՝այցելելու կենտրոնական գրադարան/ներկայիս՝մարզային/։Կյանքիս զգալի հատվածն անցել է գրադարաններում/ուսանողության տարիներին երբեմն օգտվել եմ մարզային գրադարանի մասնագիտական գրականությունից․այն ժամանակ գրադարանը նաեւ ուշ երեկոյան էր աշխատում՝մինչեւ ժամը 21-ը․համակուրսեցիներով էլ էինք հաճախում, եվ մի գրքի շուրջ նստած՝արտագրում մեզ հանձնարարված  գրականությունից,քանի որ մասնագիտական գրականությունն այդ տարիներին տուն տանել չէր թույլատրվում,բայց,պետք է խոստովանեմ, մի օր հաջողվեց բացառության կարգով 2 օրով թե մեկ օրով մի գիրք տանել,եվ այդ օրն ինձ համար երջանկություն էր։Մանկությանս տարիներին ծննդավայր Ձորագէսի գրադարանից եմ օգտվել․այնտեղից օգտվում էի նաեւ ուսանողության տարիներին։80-ականների կեսերին աշխատել եմ քիմմանրաթելի գործարանում։Մի խոսքով՝լիիրավ կարող եմ ինձ համարել ,,գրադարանի աղջիկ,,։Բայց, ահա, առողջապահության նորաթուխ նախարարի թեթեվ ձեռքով ու կառավարության քավորությամբ, այս տարվա հունվարի 22-ից, փաստորեն, ես եվ այլ մտավորականներ՝գրադարանի ընթերցասրահից օգտվող/իմ պարագայում նաեւ՝համացանցից/զրկված են լինելու գրադարան մտնելու իրավունքից, եթե․․․չեն պատվաստվել։Անձամբ ես,քանի նախարար ուզում է լինի, չեմ պատրաստվում պատվաստվել, որովհետեվ նախ՝այս առողջապահական համակարգին չեմ վստահում,առավել եվս՝գտնվելով խոցելի տարիքում, երկրորդ՝դրա իմաստը չեմ տեսնում, այն համարելով գլոբալիզացիոն քմահաճույք․եթե պետությունն իմ իրավունքները չի հարգում, չի արձագանքում իմ եվ հասարակության այլ շերտերի գերխնդիրներին վերաբերվող նամակներին, ես ինչու՞ պիտի ցանկացած կամայական որոշման ենթարկվեմ ու պատվաստվեմ։Եթե դա բոլոր քաղաքացիների համար է անհրաժեշտություն, ինչու՞ երկրի բարձրագույն պաշտոններ զբաղեցնողների համար դա պարտադիր չի համարվում, թե՞ նրանք ,,վերին արտի ցորենի,, կարգավիճակ ունեն։Գրադարանների մուտքը պատվաստումային դարձնելու որոշումից մեծապես տուժելու են նաեւ գրադարանները,որովհետեվ այցելուների թիվն է պակասելու, եվ, բնականաբար,  մի օր էլ ասելու են՝եթե այցելուների թիվը պակասել է, ուրեմն պետք է մտածել կրճատումների ու օպտիմալացումների մասին․եվ արդեն իսկ գործընթացն սկսվել է։Մի՞թե գրադարաններն այն վայրերն են, որտեղ պետք է պատվաստումները պարտադիր դարձնեին, այն դեպքում, երբ մի կողմից հայտարարում են, թե վիրուսով վարակվածների թիվը պակասել է․արդյո՞ք սա մտավորականությանը թիրախավորելու նպատակ չի հետապնդում։Ի՞նչ է ստացվում․90-ականներին Բաց հասարակության ինստիտուտը/որ անվանում են Սորոսի հիմնադրամ/գրադարաններում թերթերի բաժանորդագրություն էր ֆինանսավորում, բայց այսօր մի՞թե գաղտնի խրախուսում է դրանց օպտիմալացումը, մուտքը ,,էլիտար,, դարձնելը/որովհետեվ ինչքան վատ ծրագիր կա՝ընդունված է ասել, թե ,,Սորոսի մատը խառն է,,/։Ինչպե՞ս կարելի է ժողովրդի մի պատկառելի մասի աղքատության, հուսահատության ֆոնին զրկել նաեւ հոգեվորից,այն դարձնելով միմիայն հարուստների մենաշնորհը,որոնք լայն հնարավորություններ ունեն օգտվելու եվ թերթերի կրպակներից, եվ անձնական ինտերնետից, եվ գրախանութներից/իհարկե՝մայրաքաղաքային գրախանութներից, որովհետեվ մարզային գրախանութներն իսպառ ոչնչացվել են՝դեռ 2000-ականների կեսերից/։

․․․Վերանայեք գրադարանների եվ այլ մշակութային վայրերի մուտքը հունվարի 22-ից միայն պատվաստվածների համար դարձնելու  ձեր որոշումը, պարոնայք եվ տիկնայք կառավարողներ․այն որոշումը, որի դեմ արդեն մայրաքաղաքում  հանրահավաքի են պատրաստվում մտավորականները,ժողովրդին մի տրամադրեք ձեր դեմ էլ ավելի շատ, մի նպաստեք երկրում սոցիալական բունտի ավելացմանը՝այս պատերազմական իրավիճակում։

ԳԱՅԱՆԵ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ,Վանաձոր, ազատ լրագրող, բլոգեր